بیش از ۱۳۸۶ نوع ماده مخدر و روان‌گردان در بازار جهانی شناسایی شده است؛ اما کارشناسان هشدار می‌دهند که ۴۰ نوع از آن‌ها به‌دلیل قدرت تخریب شدید، در رده‌ی مرگبارترین مواد قرار گرفته‌اند. این گزارش به بررسی «لیست سیاه مواد مخدر خطرناک» و تفاوت مواد طراح (Designer Drugs) با مواد سنتی می‌پردازد.
فهرست سیاه مواد مخدر مرگبار شامل چه موادی است؟
بر اساس گزارش آناژورنال طبق تازه‌ترین بررسی‌ها، ۴۰ ماده از میان مواد شناخته‌شده، بالاترین میزان مرگ‌ومیر، تخریب مغزی و وابستگی را دارند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- کروکودیل، فلاکا، فنتانیل، کارفنتانیل، ترنک (Tranq)
- کمیکال، میومیو، نخ (مت‌آمفتامین)، پان‌پراگ، کتامین، اسپایس
- LSD، ۲C-B، اکسی‌کدون، تمجیزک، آمفتامین، غبار میمون، اشک خدا
بسیاری از این ترکیبات، در بازار ایران نیز به‌صورت ترکیبی یا با نام‌های جعلی فروخته می‌شوند. هنوز آمار رسمی از میزان رواج آن‌ها در کشور منتشر نشده است.
مواد «طراح» چه تفاوتی با مواد سنتی دارند؟
مواد مخدر طراح (Designer Drugs) نسخه‌های شیمیایی و مصنوعی مواد کلاسیک هستند که برای دور زدن قوانین کنترل مواد ساخته می‌شوند.
نمونه‌های شناخته‌شده:
- پینک (U-47700)
- فلاکا (Flakka)
- اکسی‌کنتین (OxyContin)
- پی‌سی‌پی (PCP)
- کروکودیل و اسپایس
این مواد در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند و ترکیبات شیمیایی آن‌ها به‌گونه‌ای دستکاری می‌شود که اثراتشان بسیار قوی‌تر و غیرقابل‌پیش‌بینی‌تر از مواد سنتی است.
علائم و عوارض مصرف مواد مخدر جدید چیست؟
عوارض به سه دسته تقسیم می‌شوند:
روانی: توهم، پارانویا، افسردگی، شیدایی، کاهش تمرکز
جسمی: افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، تشنج، تهوع، ناهماهنگی عضلات
رفتاری: پرخاشگری، انزوا، رفتارهای پرخطر
پزشکان می‌گویند ترکیب چند ماده از این گروه می‌تواند در مدت کوتاهی به ایست قلبی یا آسیب مغزی دائم منجر شود.
مواد روان‌گردان سنتی مانند شاهدانه چه جایگاهی دارند؟
دکتر محسن بابایی، عضو هیئت علمی دانشگاه پلیس، توضیح می‌دهد که روان‌گردان‌های سنتی مانند شاهدانه (کانابیس ساتیوا) در طبیعت وجود دارند. از این گیاه موادی مانند حشیش، ماری‌جوانا (گِرس)، گل، چرس و بنگ به‌دست می‌آید.
اما در مقابل، در مواد صنعتی، میزان THC تا ۸۰ درصد افزایش یافته است که قدرت توهم‌زایی بسیار بالایی دارد.
آینده مبارزه با مواد مخدر طراح به کجا می‌رسد؟
کارشناسان معتقدند بدون به‌روزرسانی سریع قوانین مواد مخدر، مبارزه با این ترکیبات جدید دشوار خواهد بود.
پیش‌بینی می‌شود طی پنج سال آینده، شمار مواد شیمیایی تغییر یافته به بیش از ۲ هزار نوع برسد. آموزش عمومی، ردیابی آنلاین و اصلاح قوانین بین‌المللی از راهکارهای پیشنهادی است.
پرسش های متداول:
۱. در ایران چه موادی از این فهرست رایج‌تر است؟
گزارش رسمی منتشر نشده، اما شواهد میدانی نشان می‌دهد فلاکا، کمیکال و ترنک در سال‌های اخیر در برخی مناطق مشاهده شده‌اند.
۲. چرا مواد جدید خطرناک‌تر از مواد سنتی هستند؟
زیرا ترکیبات شیمیایی آن‌ها در هر بار تولید تغییر می‌کند و بدن واکنش قابل پیش‌بینی نشان نمی‌دهد.
۳. آیا آزمایش اعتیاد این مواد را شناسایی می‌کند؟
خیر، بسیاری از مواد طراح در تست‌های معمول اعتیاد قابل شناسایی نیستند.
۴. پزشکان چگونه اثرات این مواد را درمان می‌کنند؟
درمان معمولاً شامل سم‌زدایی کنترل‌شده، داروهای ضدافسردگی و درمان شناختی-رفتاری است.
۵. آیا امکان ساخت خانگی این مواد وجود دارد؟
متأسفانه بله؛ برخی ترکیبات با مواد شیمیایی صنعتی ساخته می‌شوند، که همین امر باعث افزایش مرگ‌ومیر ناشی از ناخالصی‌ها شده است.
