با نخستین گریه نوزاد، صدایی در گوشش می‌پیچد که فراتر از یک آیین است؛ اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ، سنتی است که بنابر روایت امام صادق(ع) شیطان را از انسان دور می‌کند. اما این عمل دینی تنها یک توصیه روایی نیست، بلکه به گفته روان‌شناسان دینی، نقطه آغاز «نقش‌پذیری معنوی» در زندگی انسان است.
چرا در گوش نوزاد اذان گفته می‌شود؟
بر اساس گزارش آناژورنال طبق روایت امام صادق(ع) در کتاب وسائل‌الشیعه (جلد ۱۵، صفحه ۱۳۶)، پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «هرگاه کودکی زاده شود، در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگو تا شیطان از او دور شود.» این توصیه از دیرباز در میان مسلمانان به عنوان نخستین پیام ایمان به نوزاد رواج داشته است.
چه پیامی در این سنت نهفته است؟
گفتن اذان در گوش نوزاد تنها جنبه مذهبی ندارد؛ بلکه نماد پیوستگی انسان با یاد خدا از نخستین لحظات حیات است. در حقیقت، نخستین واژه‌هایی که کودک می‌شنود، نام خدا و پیام ایمان است. این تجربه اولیه می‌تواند، به تعبیر علمای اخلاق، در شکل‌گیری حس معنوی و آرامش درونی فرد تأثیرگذار باشد.
نگاه روان‌شناسان به «اذان تولد» چیست؟
به گفته پژوهشگران حوزه روان‌شناسی دین، این سنت می‌تواند بر «نقش‌پذیری اولیه معنوی» تأثیر بگذارد. یعنی نوزاد، حتی در نخستین لحظات تولد، پیام‌های آرامش‌بخش صوتی را دریافت می‌کند که بعدها در ضمیر ناخودآگاه او به عنوان نشانه‌ای از امنیت و تعلق معنوی باقی می‌ماند.
سنت اذان گفتن در گوش نوزاد در فرهنگ‌های اسلامی
این سنت نه‌تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله عربستان، مصر، ترکیه و اندونزی نیز با آداب خاص انجام می‌شود. در برخی مناطق، پدر یا پدربزرگ خانواده وظیفه گفتن اذان را بر عهده دارد تا پیوست نسلی ایمان در همان لحظه تولد حفظ شود.
آیا این سنت پشتوانه علمی دارد؟
در سال‌های اخیر، برخی مطالعات حوزه نوروساینس و روان‌شناسی صوت نشان داده‌اند که نوزادان به صداهای موزون و آرامش‌بخش واکنش مثبت‌تری نشان می‌دهند. بنابراین، قرائت آرام و معنوی اذان می‌تواند علاوه بر جنبه دینی، اثرات فیزیولوژیک مثبتی بر کاهش استرس نوزاد و مادر نیز داشته باشد.
پرسش های متداول:
۱. چرا در گوش راست نوزاد اذان گفته می‌شود؟
در روایت آمده است که اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ گفته شود تا کودک از نخستین لحظه تولد، پیام توحید و ایمان را بشنود.
۲. آیا گفتن اذان در گوش نوزاد واجب است؟
خیر، واجب نیست اما سنت مؤکد و توصیه‌شده‌ای از پیامبر اسلام(ص) محسوب می‌شود.
۳. چه کسی باید اذان را در گوش نوزاد بگوید؟
در اغلب منابع فقهی، پدر یا شخصی مؤمن و با صوت خوش توصیه شده است تا این عمل را انجام دهد.
۴. آیا گفتن اذان اثر علمی دارد؟
اگرچه جنبه مذهبی دارد، اما از نظر علمی نیز صداهای آرام و منظم مانند اذان می‌توانند به کاهش اضطراب نوزاد کمک کنند.
۵. آیا در سایر ادیان نیز سنتی مشابه وجود دارد؟
در برخی آیین‌های مذهبی، مانند مسیحیت ارتدوکس، خواندن دعا یا ذکر مذهبی در کنار گوش نوزاد برای برکت و حفاظت از روح او مرسوم است.
