آیا دخالت دولت در نرخ تاکسی آنلاین به نفع مردم است؟

مرکز پژوهش‌های مجلس خواستار نظارت هوشمند به‌جای دخالت مستقیم در نرخ‌گذاری شد

به گزارش آناژورنال به نقل از دنیای اقتصاد، در شرایطی که بازار تاکسی‌های آنلاین در تهران به‌دلیل حضور دو پلتفرم اصلی دچار انحصار دوجانبه شده است، برخی کارشناسان نسبت به اجرای سیاست‌های قیمت‌گذاری دولتی هشدار داده‌اند.
بر اساس گزارش تازه مرکز پژوهش‌های مجلس، برای جلوگیری از شکست بازار تاکسی‌های آنلاین، دولت باید به‌جای تعیین نرخ دستوری، چهار اقدام اصلاحی و نظارتی را در دستور کار قرار دهد.

نارضایتی کاربران از کیفیت خدمات تاکسی‌های آنلاین

در سال‌های اخیر، افزایش نارضایتی مسافران از خدمات پلتفرم‌های تاکسی آنلاین به‌ویژه در تهران، به دغدغه‌ای عمومی تبدیل شده است.
بنا بر گزارش «دنیای اقتصاد»، بخشی از کاربران از کیفیت پایین خودروها، زمان طولانی انتظار، رفتار نامناسب برخی رانندگان و حتی کاهش احساس امنیت در سفر شکایت دارند.
در عین حال، حذف امکان جابه‌جایی نوجوانان زیر ۱۸ سال بدون همراه در هفته‌های اخیر نیز بر نارضایتی عمومی افزوده است؛ اقدامی که به‌گفته کارشناسان، نقض بخشی از حقوق شهروندی تلقی می‌شود.

آیا بازار تاکسی آنلاین رقابتی است یا انحصاری؟

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «چارچوب بهینه تنظیم‌گری اقتصادی در بازار خدمات تاکسیرانی برخط»، بازار تاکسی آنلاین در تهران نه رقابتی و نه کاملاً انحصاری، بلکه دارای انحصار چندجانبه‌گرا است.
در حال حاضر دو پلتفرم اصلی حدود ۱٫۷۶ میلیون سفر روزانه در تهران را مدیریت می‌کنند؛ یکی با ۵۶ درصد و دیگری با ۴۴ درصد سهم بازار.
این ساختار، مشابه مدل بازار تاکسی آنلاین در کشورهای پیشرفته است؛ برای نمونه در آمریکا نیز اوبر و لیفت در مجموع بیش از ۹۵ درصد سهم بازار را در اختیار دارند.

چرا قیمت‌گذاری دستوری خطرناک است؟

مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید کرده است که در چنین بازاری، هرچند احتمال تبانی قیمتی و کاهش کیفیت خدمات وجود دارد، اما دخالت دولت در تعیین نرخ سفرها می‌تواند اثرات مخرب‌تری به همراه داشته باشد.
به گفته کارشناسان، سیاست‌گذار به داده‌های دقیق هزینه، ترافیک، نرخ سوخت و ساختار درآمدی رانندگان دسترسی ندارد؛ بنابراین، نرخ‌گذاری دستوری می‌تواند منجر به کاهش انگیزه رانندگان، کاهش کیفیت خدمات و حتی افزایش سفرهای غیرمجاز شود.

راه‌حل پیشنهادی برای اصلاح بازار تاکسی آنلاین

در گزارش مجلس، برای حفظ تعادل میان منافع مسافران، رانندگان و پلتفرم‌ها، چهار اقدام اصلی پیشنهاد شده است:

1. نظارت بر الگوی قیمت‌گذاری پلتفرم‌ها به‌جای دخالت مستقیم دولت در نرخ‌ها.
2. کاهش هزینه سفر از طریق توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش ترافیک شهری.
3. ایجاد امکان فعالیت هم‌زمان رانندگان در چند پلتفرم برای جلوگیری از افزایش کمیسیون‌های غیرمنطقی.
4. راه‌اندازی سامانه مقایسه قیمت سفرها تا مسافران بتوانند پیش از انتخاب، نرخ‌های هر پلتفرم را مشاهده کنند.

این پیشنهادها با هدف حفظ رقابت سالم و شفافیت در بازار ارائه شده تا از یک‌سو کیفیت خدمات ارتقا یابد و از سوی دیگر، از زیان کاربران و رانندگان جلوگیری شود.

پرسش‌های متداول:

۱. چرا برخی از کاربران از تاکسی‌های آنلاین ناراضی هستند؟
دلایلی مانند کیفیت پایین خودرو، افزایش زمان انتظار، نبود امنیت کافی و رفتار نامناسب برخی رانندگان از مهم‌ترین عوامل نارضایتی مسافران است.

۲. آیا بازار تاکسی آنلاین ایران انحصاری است؟
بله، طبق گزارش مجلس، این بازار در وضعیت «انحصار چندجانبه» قرار دارد و دو پلتفرم اصلی بیش از ۹۰ درصد آن را در اختیار دارند.

۳. چرا قیمت‌گذاری دولتی برای تاکسی آنلاین خطرناک است؟
زیرا داده‌های دقیق برای تعیین نرخ واقعی در دست دولت نیست و این سیاست می‌تواند باعث کاهش کیفیت خدمات و خروج رانندگان شود.

۴. دولت چه راهکارهایی برای نظارت بر بازار دارد؟
نظارت بر الگوی قیمت‌گذاری، توسعه حمل‌ونقل عمومی، اجازه فعالیت هم‌زمان رانندگان در چند پلتفرم، و ایجاد سامانه مقایسه نرخ‌ها از راهکارهای اصلی است.

۵. این تصمیم چه تأثیری بر شهروندان تهرانی دارد؟
در صورت اجرای نظارت هوشمند به‌جای قیمت‌گذاری دستوری، انتظار می‌رود کیفیت خدمات و رقابت سالم میان پلتفرم‌ها افزایش یابد و هزینه سفرها منطقی‌تر شود.