مرکز افکارسنجی ملت در تازه‌ترین پیمایش خود از طرح کالابرگ الکترونیکی، کاهش مشارکت خانوارها در استفاده از این طرح حمایتی را اعلام کرده است. طبق نتایج این نظرسنجی که میان دهک‌های پایین تا متوسط جامعه انجام شده، تنها ۶۰ درصد از مشمولان در نوبت سوم از کالابرگ استفاده کرده‌اند؛ موضوعی که از کاهش کارایی طرح در تأمین نیازهای معیشتی حکایت دارد.
اجرای طرح کالابرگ با چه هدفی آغاز شد؟
به گزارش آناژورنال طرح کالابرگ الکترونیکی از ابتدای سال ۱۴۰۲ با هدف توزیع عادلانه یارانه کالاهای اساسی و مهار تورم ناشی از پرداخت نقدی یارانه‌ها آغاز شد. سیاست‌گذاران آن را ابزاری برای کنترل قیمت کالاهای ضروری و تسهیل خرید اقشار کم‌درآمد معرفی کردند.
نتایج نظرسنجی جدید چه می‌گوید؟
مرکز افکارسنجی ملت اعلام کرد:
- جامعه آماری شامل ۸۵۰ سرپرست خانوار از دهک‌های یک تا هفت بوده است.
- ۸۴ درصد در نوبت اول (اسفند)، ۸۸ درصد در نوبت دوم (فروردین)، و تنها ۶۰ درصد در نوبت سوم (مرداد) از کالابرگ استفاده کرده‌اند.
- ۵۰ درصد از مشمولان در هر سه مرحله فعال بوده‌اند.
این داده‌ها کاهش پیوسته مشارکت را نشان می‌دهد و می‌تواند بیانگر افت اعتماد یا نارضایتی از سازوکار طرح باشد.
کارشناسان چه تحلیلی دارند؟
اقتصاددانان معتقدند سه عامل اصلی در کاهش مشارکت نقش داشته است:
- محدودیت در انتخاب فروشگاه‌های طرف قرارداد.
- نوسان قیمت کالاها و سهم اندک یارانه در سبد خرید خانوار.
- مشکلات فنی سامانه کالابرگ در زمان تراکنش‌ها.
به گفته تحلیلگران، تداوم این روند می‌تواند اهداف عدالت‌محور طرح را زیر سؤال ببرد.
سابقه طرح‌های مشابه در ایران
پیش از کالابرگ الکترونیکی، طرح‌های مشابهی مانند «کارت خرید اعتباری خانوار» در سال ۱۳۹۵ و «یارانه معیشتی نقدی» در سال ۱۳۹۸ اجرا شده بود که هر دو به‌دلیل مشکلات زیرساختی و نوسان قیمت‌ها با چالش مواجه شدند. تجربه کنونی نیز ادامه همان چرخه است، اما در قالب دیجیتال.
راهکارهای پیشنهادی برای بازگشت اعتماد
- افزایش پوشش کالاها و فروشگاه‌های معتبر
- یکپارچه‌سازی سامانه پرداخت و بانک‌های عامل
- افزایش شفافیت در ارزش واقعی یارانه تخصیصی
کارشناسان تأکید دارند که بدون بهبود تجربه کاربری و پاسخگویی سریع به خطاهای سامانه، انگیزه استفاده‌کنندگان بازنخواهد گشت.
چشم‌انداز آینده طرح کالابرگ
در صورت اصلاح فرآیندها و افزایش مشارکت دهک‌های پایین، کالابرگ می‌تواند به یکی از ابزارهای پایدار کنترل تورم غذایی بدل شود. اما در غیر این‌صورت، احتمال بازگشت به مدل پرداخت نقدی یارانه‌ها وجود دارد.
سوالات متداول:
۱. (ایران‌محور) آیا دولت برنامه‌ای برای اصلاح طرح کالابرگ دارد؟
فعلاً خبر رسمی از تغییر ساختار طرح منتشر نشده، اما منابع مطلع از بررسی پیشنهادهای اصلاحی در دولت خبر می‌دهند.
۲. (علمی/اقتصادی) چرا کالابرگ نسبت به یارانه نقدی تورم‌زا نیست؟
زیرا در این روش، یارانه مستقیم به کالا تخصیص می‌یابد و وارد جریان نقدی عمومی اقتصاد نمی‌شود.
۳. (کاربرمحور) چگونه می‌توان از اعتبار کالابرگ مطلع شد؟
از طریق اپلیکیشن یا سامانه «کالابرگ من» با وارد کردن کد ملی سرپرست خانوار.
۴. (حرفه‌ای/تحلیلی) نسبت مشارکت ۶۰ درصدی چه پیامی برای سیاست‌گذار دارد؟
این رقم نشانه کاهش اعتماد عمومی و نیاز به بازنگری در طراحی اقتصادی طرح است.
۵. (کنجکاوی/voice-search) کالابرگ الکترونیکی چه تفاوتی با کوپن دهه شصت دارد؟
کالابرگ دیجیتال، کوپن مدرن است؛ تراکنش‌ها در بستر آنلاین انجام می‌شود و سهمیه‌ها به‌صورت لحظه‌ای قابل‌پیگیری‌اند.
