به گزارش آناژورنال نتایج یک پژوهش جدید نشان می‌دهد سالمندان مبتلا به بی‌خوابی مزمن ممکن است با افزایش سن، دچار کاهش سریع‌تر حافظه و توانایی‌های شناختی شوند. بر اساس یافته‌های این مطالعه، این افراد ۴۰ درصد بیشتر در معرض خطر زوال عقل قرار دارند و اثر بی‌خوابی معادل ۳.۵ سال پیری زودرس مغز ارزیابی شده است.
بی‌خوابی مزمن چگونه بر مغز سالمندان اثر می‌گذارد؟
به گفته دکتر دیه‌گو کاروالیو از کلینیک مایو در ایالت مینه‌سوتا، بی‌خوابی فقط بر خستگی روز بعد تأثیر نمی‌گذارد؛ بلکه به مرور زمان سلامت مغز و عملکرد شناختی را تحلیل می‌برد.
او افزود: «کاهش سرعت تفکر و تغییرات ساختاری مغز در افراد مبتلا به بی‌خوابی، می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده از آغاز زوال شناختی باشد.»
جزئیات مطالعه: بررسی ۲۷۵۰ سالمند طی پنج سال
در این تحقیق، ۲۷۵۰ فرد سالمند با میانگین سنی ۷۰ سال که در آغاز مطالعه از سلامت مغزی خوبی برخوردار بودند، مورد بررسی قرار گرفتند.
- حدود ۱۶ درصد از شرکت‌کنندگان دچار بی‌خوابی مزمن بودند.
- تعریف بی‌خوابی: ناتوانی در خوابیدن حداقل سه شب در هفته به‌مدت سه ماه یا بیشتر.
- شرکت‌کنندگان هر سال در آزمون‌های حافظه و تفکر شرکت کردند.
- بخشی از آنان نیز تحت اسکن مغزی قرار گرفتند تا آسیب‌های عصبی و پلاک‌های آمیلوئید بتا (از شاخص‌های بیماری آلزایمر) شناسایی شود.
یافته‌های کلیدی پژوهش
- ۱۴٪ از مبتلایان به بی‌خوابی مزمن دچار اختلال شناختی یا زوال عقل شدند، درحالی‌که این رقم در گروه سالم ۱۰٪ بود.
- پس از کنترل سایر عوامل خطر، مشخص شد که بی‌خوابی مزمن احتمال بروز زوال عقل را تا ۴۰٪ افزایش می‌دهد.
- تأثیر بی‌خوابی بر مغز در همان سال‌های ابتدایی مطالعه قابل مشاهده بود.
- بی‌خوابی موجب افزایش پلاک‌های آمیلوئیدی و آسیب به رگ‌های کوچک مغزی شد.
نقش ژنتیک و بی‌خوابی در تشدید زوال شناختی
نتایج نشان داد افرادی که علاوه بر بی‌خوابی، ژن APOE۴ مرتبط با خطر بالاتر آلزایمر را داشتند، دچار کاهش شدیدتر در حافظه و تفکر شدند.
پژوهشگران تأکید کردند که بی‌خوابی ممکن است از طریق دو مسیر متفاوت بر مغز اثر بگذارد:
۱. افزایش تجمع پلاک‌های آمیلوئیدی،
۲. آسیب به شبکه ریزعروقی مغز که اکسیژن و مواد مغذی را تأمین می‌کند.
آیا بی‌خوابی علت مستقیم زوال عقل است؟
پژوهشگران تصریح کردند که مطالعه حاضر تنها ارتباط آماری میان بی‌خوابی و زوال شناختی را نشان می‌دهد و هنوز رابطه علت و معلولی قطعی اثبات نشده است.
بااین‌حال، شواهد نشان می‌دهد که بهبود کیفیت خواب می‌تواند به حفظ سلامت مغز در دوران سالمندی کمک کند.
چرا درمان بی‌خوابی مزمن اهمیت دارد؟
به گفته دکتر کاروالیو، درمان بی‌خوابی فقط برای احساس شادابی روزانه نیست؛ بلکه نقشی اساسی در حفظ انعطاف‌پذیری مغز و پیشگیری از زوال شناختی دارد.
او افزود: «خواب کافی، همان‌قدر که برای بدن ضروری است، برای حفظ شبکه‌های عصبی و عملکرد حافظه نیز حیاتی است.»
سوالات متداول:
۱. بی‌خوابی مزمن چیست؟
بی‌خوابی مزمن حالتی است که فرد حداقل سه شب در هفته به مدت سه ماه یا بیشتر، در به خواب رفتن یا تداوم خواب دچار مشکل است.
۲. آیا بی‌خوابی باعث آلزایمر می‌شود؟
پژوهش حاضر نشان می‌دهد بی‌خوابی با افزایش خطر زوال عقل ارتباط دارد اما لزوماً سبب مستقیم آن نیست.
۳. مغز بی‌خواب‌ها چقدر سریع‌تر پیر می‌شود؟
بی‌خوابی مزمن معادل حدود ۳.۵ سال پیری زودرس مغز ارزیابی شده است.
۴. نقش ژن APOE۴ در این مطالعه چیست؟
افرادی که این ژن را دارند، در صورت بی‌خوابی، کاهش بیشتری در عملکرد شناختی تجربه می‌کنند.
۵. آیا درمان بی‌خوابی می‌تواند خطر زوال عقل را کاهش دهد؟
به گفته محققان، درمان مؤثر اختلالات خواب می‌تواند به محافظت از مغز در برابر آسیب‌های شناختی کمک کند.
