نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان روز گذشته در باکو برگزار شد و سه کشور در بیانیه پایانی این نشست، بر توسعه همکاری‌های اقتصادی، انرژی و گمرکی و همچنین افزایش ظرفیت گذرگاه بین‌المللی شمال–جنوب تأکید کردند.
بر اساس این بیانیه، طرفین ضمن تقدیر از توافقات پیشین، از تشکیل کارگروه‌های مشترک حمل‌ونقل و گمرک و تسریع در تکمیل خط ریلی رشت–آستارا خبر دادند.
چه توافقاتی در نشست سه‌جانبه باکو حاصل شد؟
به گزارش «آناژورنال»، در بیانیه رسمی سه کشور ایران، روسیه و آذربایجان که پس از پایان نشست در باکو منتشر شد، طرفین بر توسعه همکاری‌های سه‌جانبه در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی و گمرک توافق کردند.
در این بیانیه آمده است که سه کشور با رویکرد عمل‌گرایانه قصد دارند از ظرفیت کامل گذرگاه شمال–جنوب (INSTC) برای افزایش ترانزیت کالا و انرژی استفاده کنند.
همچنین تداوم همکاری‌های منطقه‌ای در قالب بیانیه‌های ۸ اوت ۲۰۱۶ و ۱ نوامبر ۲۰۱۷ روسای جمهور سه کشور مورد تأکید قرار گرفت. این توافقات گذشته زمینه‌ساز تقویت تجارت دوجانبه، توسعه مسیرهای حمل‌ونقل ایمن و پروژه‌های انرژی میان تهران، باکو و مسکو بوده است.
ایجاد کارگروه‌های مشترک حمل‌ونقل و گمرک
طبق متن بیانیه، ایران، روسیه و آذربایجان توافق کردند طی سه ماه آینده کارگروه مشترکی برای تدوین برنامه اقدام اجرایی در حوزه‌های حمل‌ونقل و ترانزیت تشکیل دهند.
در کنار آن، کارگروه ویژه حمل‌ونقل خودرو شامل نمایندگان گمرک، مرزبانی و سازمان‌های حمل‌ونقل سه کشور نیز ایجاد خواهد شد تا روند عبور و مرور مرزی خودروهای ترانزیتی تسهیل شود.
به‌گفته منابع آذربایجانی، منشور کارگروه سه‌جانبه گمرکی در این نشست امضا و مورد تقدیر قرار گرفت. هدف این کارگروه، ترویج حمل‌ونقل ترانزیتی میان ایران، روسیه و آذربایجان از طریق ساده‌سازی فرآیندهای مرزی و دیجیتالی‌سازی عملیات گمرکی است.
تأکید بر تکمیل خط ریلی رشت–آستارا و پروژه‌های مرزی
در بخش مهمی از بیانیه، بر اهمیت تکمیل خط ریلی رشت–آستارا و پایانه راه‌آهن مربوطه تأکید شد؛ پروژه‌ای که به‌عنوان یکی از اجزای اصلی گذرگاه شمال–جنوب شناخته می‌شود.
همچنین ساخت پل بزرگراه آغ‌بند–کلاله بر روی رود ارس و ایجاد ایست‌های بازرسی مرزی جدید از جمله پروژه‌هایی است که سه کشور برای تقویت زیرساخت‌های ترانزیتی بر آن توافق کردند.
تمرکز بر دیجیتالی‌سازی و اتصال شبکه‌های برق
در ادامه بیانیه، طرفین بر ضرورت دیجیتالی‌سازی فرآیندهای حمل‌ونقل، مرزی و گمرکی تأکید کردند تا سرعت تبادل کالا افزایش و زمان توقف در مرزها کاهش یابد.
همچنین مقرر شد گفت‌وگوهای فنی درباره اتصال شبکه‌های برق میان ایران، روسیه و آذربایجان ادامه یابد تا امکان تبادل انرژی الکتریکی سه‌جانبه فراهم شود.
بازدید مشترک از پروژه‌های گذرگاه شمال–جنوب
طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، سه کشور در ۱۴ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۲ مهر ۱۴۰۴) یک بازرسی میدانی مشترک از پروژه‌های کلیدی زیرساختی در مسیر گذرگاه شمال–جنوب انجام خواهند داد.
این بازرسی با هدف ارزیابی پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها، موانع اجرایی و برنامه‌ریزی برای تسریع در بهره‌برداری کامل از مسیر ترانزیتی شمال–جنوب انجام می‌شود.
اهمیت گذرگاه شمال–جنوب برای ایران و منطقه
گذرگاه بین‌المللی شمال–جنوب (INSTC) یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ترانزیتی اوراسیاست که هند، ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان را از طریق شبکه‌ای از مسیرهای ریلی و دریایی به یکدیگر متصل می‌کند.
این مسیر می‌تواند زمان و هزینه حمل کالا از جنوب آسیا به اروپا را تا ۴۰ درصد کاهش دهد و برای ایران نیز به‌معنای تقویت موقعیت ژئو‌اکونومیک و افزایش درآمدهای ترانزیتی است.
سوالات متداول:
۱. هدف اصلی نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان در باکو چه بود؟
تمرکز نشست بر توسعه همکاری‌های سه‌جانبه در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی و گمرک و اجرای پروژه‌های زیرساختی گذرگاه شمال–جنوب بود.
۲. چه پروژه‌هایی در این نشست مورد تأکید قرار گرفت؟
مهم‌ترین پروژه‌ها شامل تکمیل خط ریلی رشت–آستارا، پل آغ‌بند–کلاله و دیجیتالی‌سازی عملیات گمرکی بود.
۳. آیا کارگروه مشترکی میان سه کشور تشکیل می‌شود؟
بله، کارگروه‌های مشترک در حوزه‌های حمل‌ونقل خودرو و گمرک ظرف سه ماه آینده تشکیل خواهند شد.
۴. بازدید مشترک از پروژه‌ها چه زمانی انجام می‌شود؟
در ۱۴ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۲ مهر ۱۴۰۴) سه کشور بازدید میدانی از پروژه‌های گذرگاه شمال–جنوب خواهند داشت.
۵. گذرگاه شمال–جنوب چه اهمیتی برای ایران دارد؟
این گذرگاه ایران را به‌عنوان محور ترانزیت میان آسیا و اروپا تثبیت می‌کند و درآمدهای تجاری و حمل‌ونقلی کشور را افزایش می‌دهد.
