به گزارش آناژورنال، بیر شورای عالی فضای مجازی از پویش ملی «مواجهه با اخبار جعلی» و وب‌سایت آن (antifakenews.ir) رونمایی کرد.
این پویش با هدف آموزش سواد رسانه‌ای و مقابله با فیک‌نیوز طراحی شده است، اما پرسش‌های قدیمی درباره هویت و منابع مالی موسسه متولی، یعنی سازمان فضای مجازی سراج همچنان مطرح است.
اهداف پویش ملی «مواجهه با اخبار جعلی» چیست؟
به گفته محمدامین آقامیری، دبیر شورای عالی فضای مجازی، اخبار جعلی امروز به یک مسئله جهانی و حتی امنیت ملی تبدیل شده است.
او بر گسترش سواد جامع فضای مجازی تأکید کرد که شامل همه لایه‌ها از مدرسه و خانواده تا سیاست‌گذاری و امنیت است. همچنین طراحی سازوکار مقابله با اخبار جعلی خارج از مرزها و شتاب دادن به توسعه هوش مصنوعی از دیگر اهداف پویش اعلام شد.
فعالیت‌ها و ابزارهای وب‌سایت antifakenews.ir
وب‌سایت پویش خود را مرجعی ملی برای آموزش و توانمندسازی معرفی می‌کند و شامل موارد زیر است:
- «کتابک‌های تبیینی» و «بسته‌های کنشگری» برای مربیان
- «آکادمی آموزشی مجازی» با هزاران دقیقه محتوای ویدیویی
- رویدادهایی مانند «پازل»، «کلاغ‌پرس» و «اتاق فرار خبر جعلی»
- بازی کارتی و فکری آموزشی
همچنین آمارهایی از بیش از ۱۰۰ مدرس، ۷۳ هزار فراگیر، ۲۰۰ رویداد و پوشش ۳۰ استان ارائه شده است تا نشان دهد پویش شبکه‌ای از برنامه‌های حضوری و آنلاین را هدف گرفته است.
با این حال، وب‌سایت در حال حاضر دسته‌بندی مشخص ندارد و محتوای هر بخش صرفاً شامل مقالات پراکنده است.
مرز بین آموزش و داوری اخبار جعلی کجاست؟
پویش بر آموزش سواد رسانه‌ای تأکید دارد که خود مثبت است، اما هر جا پای برچسب «جعلی/غیرجعلی» به میان آید، خطر لغزش به داوری رسمی روایت‌ها وجود دارد.
بدون تعریف معیارها، امکان اعتراض و هیأت داوری مستقل، پروژه ممکن است به منبعی از بدگمانی و بی‌اعتمادی تبدیل شود.
همچنین آمارهای ارائه‌شده بدون شاخص‌های نتیجه‌محور مانند تغییر توان تشخیص مخاطبان یا نرخ انتشار مجدد اطلاعات اصلاح‌شده، صرفاً نشان‌دهنده کمیت است، نه اثر واقعی.
مواجهه با اخبار جعلی خارج از مرزها چگونه ممکن است؟
آقامیری از ضرورت مقابله با فیک‌نیوز درباره ایران در خارج از کشور سخن گفت، اما بدون شبکه‌سازی با اتاق‌های خبر معتبر، فکت‌چکرهای بین‌المللی و پلتفرم‌های جهانی و تولید محتوای چندزبانه، این اقدام به سرعت با بی‌اعتمادی بیرونی مواجه خواهد شد.
اثرگذاری واقعی مستلزم شفافیت، استقلال حرفه‌ای و انتشار داده است، نه صرفاً ابزارهای داخلی.
موسسه فضای مجازی سراج چیست؟
سازمان فضای مجازی سراج از اوایل دهه ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۹۲ به عنوان سازمان مستقل معرفی شد. این سازمان دفاتر استانی متعدد و زیرمجموعه‌هایی در حوزه آموزش، بازی، محتوا و نمایشگاه‌های مرتبط دارد.
درباره منابع مالی آن، گمانه‌زنی‌هایی مانند ارتباط با آستان قدس رضوی مطرح شده که تاکنون شفاف‌سازی رسمی ارائه نشده است.
پرسش‌های اساسی درباره حکمرانی پویش
پرسش‌هایی درباره ماهیت حقوقی، بودجه، نحوه انتصاب مدیران و فرآیند پاسخ‌گویی این سازمان از سال‌ها قبل مطرح بوده و اکنون با مسئولیت پویش ملی «مواجهه با اخبار جعلی» اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
اعتماد عمومی مستلزم شفافیت پیش‌دستانه درباره ساختار، منابع و معیارهای داوری است.
رونمایی از پویش ملی «مواجهه با اخبار جعلی» یک گام لازم اما ناکافی است.
آموزش سواد رسانه‌ای نیاز عمومی است، اما بدون پاسخ به پرسش‌های بنیادی درباره شفافیت، استقلال علمی و ارزیابی دوره‌ای، احتمال تبدیل شدن پویش به یک مرجع مورد اعتماد برای رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و خانواده‌ها محدود خواهد بود.
سوالات متداول:
پویش ملی «مواجهه با اخبار جعلی» چه اهدافی دارد؟
- آموزش سواد جامع فضای مجازی، مقابله با اخبار جعلی داخل و خارج کشور و توسعه ابزارهای هوش مصنوعی.
وب‌سایت antifakenews.ir چه امکاناتی دارد؟
- کتابک‌های تبیینی، بسته‌های کنشگری، آکادمی آموزشی مجازی، رویدادهای حضوری و بازی‌های آموزشی.
آیا پویش معیارهای داوری اخبار جعلی را تعریف کرده است؟
- هنوز سازوکار مشخص برای داوری مستقل و امکان اعتراض مخاطبان ارائه نشده است.
موسسه فضای مجازی سراج چیست؟
- سازمانی فعال از اوایل دهه ۱۳۹۰ با دفاتر استانی و زیرمجموعه‌های آموزشی و محتوایی که متولی پویش ملی «مواجهه با اخبار جعلی» است.
چالش‌های اصلی پویش چیست؟
- شفافیت منابع مالی و مدیریتی، تعریف معیارهای داوری، ارزیابی دوره‌ای و شبکه‌سازی حرفه‌ای برای مقابله با فیک‌نیوز خارج از کشور.
