به گزارش آناژورنال، فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی در ایران باعث شکل‌گیری بازاری زیرزمینی برای فروش VPN شده است. این بازار با حجم معاملات ۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان، برای بسیاری از کاربران و فروشندگان خرده‌پای اینترنتی درآمدزا است، اما همواره با تهدیدهای قانونی مواجه است.
چگونه بازار VPN در ایران شکل گرفت؟
بازار VPN در ایران پس از سال ۹۸ و شدت یافتن فیلترینگ از سال ۱۴۰۱ رشد چشمگیری داشته است. محمد، یکی از فروشندگان، می‌گوید: «تا قبل از سال ۹۸، برنامه‌های رایگان مثل سایفون کافی بودند، اما با فیلترشدن گسترده شبکه‌های اجتماعی، مردم نیاز به خرید VPN پیدا کردند.»
گزارش پنجمین کیفیت اینترنت ایران نشان می‌دهد که ۸۶ درصد از کاربران اینترنت از VPN استفاده می‌کنند و در میان جوانان زیر ۳۰ سال، این رقم به ۹۳.۸ درصد می‌رسد. پیش از سال ۱۴۰۱، بیش از ۶۲ درصد از کاربران از VPN و پروکسی استفاده نمی‌کردند.
درآمد فروش VPN چقدر است؟
میانگین هزینه اشتراک VPN برای کاربران حدود ۱۲۰ هزار تومان در ماه است. محمد با داشتن ۵۰۰ مشتری می‌تواند تا ۶۰ میلیون تومان در ماه درآمد داشته باشد. فروشندگان خرد اغلب با شماره کارت یا درگاه پرداخت، و برخی با رمزارز، سرویس‌های خود را ارائه می‌دهند.
جواد، فروشنده دیگری، مشکلات اصلی این بازار را «زحمت پشتیبانی و اختلالات اینترنت» می‌داند و توضیح می‌دهد که با تغییر پروتکل‌ها یا کیفیت پایین سرورها، گاهی مجبور به راه‌اندازی مجدد سرویس می‌شوند.
فروشندگان چگونه وارد این بازار می‌شوند؟
ابزارهای ساده و ارزان برای ایجاد VPN باعث شده افراد عادی هم بتوانند وارد این بازار شوند. عباس، فروشنده‌ای از روستای اطراف میناب، با ۱۳۰ مشتری ماهانه می‌گوید: «هزینه اولیه فقط سرور است و بقیه سود محسوب می‌شود.»
ملاحظات قانونی و برخوردهای قضایی
با وجود درآمد بالا، فروش VPN در ایران غیرمجاز است. بر اساس ماده ۷۵۳ قانون مجازات اسلامی، تولید یا توزیع ابزارهایی که برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای استفاده می‌شوند، جرم محسوب می‌شود و مجازات شامل حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی ۲ تا ۸ میلیون تومان است.
اخباری مانند دستگیری دو فروشنده در قم در آبان ۱۴۰۲ با گردش حساب ۴۶ میلیارد تومان و ۱۸۰ هزار کاربر، نشان می‌دهد که تهدید قانونی همیشه وجود دارد و فروشندگان همواره نگران این ریسک هستند.
نقش دولت در شکل‌گیری بازار VPN
تحلیل کارشناسان و تجربه فروشندگان نشان می‌دهد که سیاست‌های فیلترینگ دولت، عامل اصلی شکل‌گیری این بازار میلیاردی بوده است. با بیش از ۸۶ درصد کاربران اینترنت وابسته به VPN، ایجاد بازار زیرزمینی تقریباً اجتناب‌ناپذیر است. کارشناسان تاکید دارند که کاهش فیلترینگ می‌تواند بیشترین اثر را در کوچک‌کردن این بازار داشته باشد.
سؤالات متداول:
چرا بازار VPN در ایران رونق گرفته است؟
رشد شدید فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و نیاز کاربران به دسترسی به این سرویس‌ها باعث شکل‌گیری بازار VPN شده است.
درآمد فروش VPN چقدر است؟
میانگین اشتراک ماهانه حدود ۱۲۰ هزار تومان است و فروشندگان با داشتن چندصد مشتری می‌توانند ماهانه تا ده‌ها میلیون تومان درآمد داشته باشند.
فروش VPN در ایران قانونی است؟
خیر، طبق ماده ۷۵۳ قانون مجازات اسلامی، تولید و توزیع ابزارهایی که برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای استفاده می‌شوند، غیرمجاز است و مجازات دارد.
چه خطراتی فروشندگان VPN را تهدید می‌کند؟
دستگیری توسط مراجع قانونی، اختلال در سرورها و تغییر پروتکل‌های فیلترینگ از اصلی‌ترین خطرات این بازار هستند.
چگونه افراد عادی وارد بازار VPN می‌شوند؟
ابزارهای ساده و ارزان برای ایجاد VPN باعث شده که افراد عادی با سرمایه اولیه کم و سرور محدود، به فروشندگان خرده‌پا تبدیل شوند.
