در روزهای اخیر گزارش‌هایی از افزایش تردد دیپلمات‌های اروپایی و عناصر وابسته به سفارتخانه‌های غربی در تهران منتشر شده است. برخی تحلیلگران این تحرکات را نشانه‌ای از فعال‌شدن مجدد مسیرهای غیررسمی دیپلماتیک میان ایران و غرب ارزیابی می‌کنند. در همین حال، توجه‌ها به یک مؤسسه تازه‌تأسیس با فعالیت‌های مرتبط با سیاست خارجی جلب شده است.
آیا نشانه‌هایی از گفت‌وگوهای غیررسمی در تهران دیده می‌شود؟
بر اساس گزارش آناژورنال، در هفته‌های اخیر چند دیدار غیررسمی میان نمایندگان سیاسی برخی کشورهای اروپایی و فعالان حوزه سیاست خارجی در تهران انجام شده است. هنوز مشخص نیست این دیدارها در چه سطحی بوده و با چه هدفی برگزار شده‌اند، اما برخی منابع آگاه از احتمال تبادل دیدگاه‌ها درباره مسائل منطقه‌ای، به‌ویژه تحولات غرب آسیا و وضعیت جنگ غزه، سخن گفته‌اند.
به گفته کارشناسان، در شرایطی که تنش‌های منطقه‌ای میان ایران و رژیم صهیونیستی افزایش یافته، هرگونه گفت‌وگو—even غیررسمی—می‌تواند نقش مهمی در مدیریت فضای دیپلماتیک و کاهش سوءتفاهم‌ها ایفا کند.
مؤسسه تازه‌تأسیس و هدف آن چیست؟
هم‌زمان با این تحرکات، گزارش‌ها از فعالیت یک اندیشکده جدید با عنوان «پویشگران آینده امیدبخش» (پایاب) در تهران خبر می‌دهند. این مؤسسه که توسط جمعی از دیپلمات‌های پیشین و پژوهشگران سیاست خارجی تأسیس شده، هدف خود را تولید اندیشه، ترجمه متون راهبردی و تحلیل سیاست بین‌الملل اعلام کرده است.
در معرفی‌نامه رسمی «پایاب» آمده است که مأموریت این نهاد، «تحلیل روندهای آینده و ارائه مشاوره در حوزه سیاست، جامعه و حقوق» است. با این حال، برخی رسانه‌های منتقد مدعی‌اند برخی از دیپلمات‌های غربی در نشست‌های غیررسمی این مؤسسه حضور یافته‌اند؛ ادعایی که تاکنون هیچ‌کدام از منابع رسمی آن را تأیید یا تکذیب نکرده‌اند.
ترددهای مشکوک یا دیپلماسی پنهان؟
در کنار این گزارش‌ها، برخی تحلیلگران داخلی از افزایش دیدارهای غیرعلنی سفرای اروپایی در تهران خبر می‌دهند و این تحرکات را تلاشی برای فعال‌سازی کانال‌های گفت‌وگوی پشت‌پرده میان ایران و غرب ارزیابی می‌کنند. با این حال، ناظران سیاسی تأکید دارند که در شرایط فعلی هرگونه تماس دیپلماتیک باید در چارچوب سیاست رسمی وزارت امور خارجه ایران صورت گیرد.
آیا احتمال تقابل نظامی میان ایران و اسرائیل افزایش یافته است؟
پرسش دیگری که هم‌زمان با این تحولات در محافل سیاسی و رسانه‌ای مطرح شده، احتمال درگیری مستقیم ایران و رژیم صهیونیستی است. کارشناسان نظامی معتقدند با وجود بالا بودن سطح تنش‌ها در منطقه، احتمال جنگ مستقیم در کوتاه‌مدت پایین است؛ چراکه هر دو طرف به‌خوبی از تبعات راهبردی و اقتصادی یک درگیری تمام‌عیار آگاه‌اند.
به گفته تحلیلگران، آنچه در حال حاضر دیده می‌شود، بیشتر جنگ روانی، رسانه‌ای و اطلاعاتی است تا رویارویی نظامی واقعی. با این حال، ادامه تحرکات دیپلماتیک در تهران می‌تواند نشانگر تلاش بازیگران غربی برای ارزیابی فضای سیاسی ایران پیش از هرگونه تغییر در شرایط منطقه باشد.
جمع‌بندی تحلیلی
در شرایطی که تحولات غزه، لبنان و دریای سرخ بر معادلات منطقه‌ای سایه انداخته است، تحرکات دیپلماتیک غیررسمی در تهران می‌تواند بیانگر مرحله‌ای تازه از ارزیابی سیاست‌های غرب نسبت به ایران باشد. در این میان، نهادهای فکری و اندیشکده‌ها نقش پررنگی در شکل‌دهی به افکار عمومی و انتقال پیام‌های غیرمستقیم دارند؛ اما تا زمانی که واکنش رسمی دستگاه دیپلماسی ایران اعلام نشود، نمی‌توان درباره ماهیت و هدف این مراودات قضاوت قطعی داشت.
پرسش‌های متداول:
۱. آیا مراودات دیپلمات‌های غربی در تهران تأیید شده است؟
تاکنون هیچ منبع رسمی در وزارت امور خارجه ایران یا سفارتخانه‌های اروپایی این خبر را تأیید یا تکذیب نکرده است.
۲. مؤسسه «پویشگران آینده امیدبخش» (پایاب) چه ماهیتی دارد؟
این مؤسسه با هدف تحلیل و پژوهش در حوزه سیاست خارجی و آینده‌پژوهی فعالیت می‌کند و تاکنون چند نشست تخصصی برگزار کرده است.
۳. چرا تحرکات اخیر در تهران حساسیت‌برانگیز شده‌اند؟
به دلیل هم‌زمانی این دیدارها با افزایش تنش‌های منطقه‌ای و تحولات غزه، تحلیلگران احتمال می‌دهند غربی‌ها در پی ارزیابی مواضع ایران باشند.
۴. آیا احتمال درگیری ایران و اسرائیل در حال افزایش است؟
با وجود تنش‌های لفظی، کارشناسان معتقدند احتمال جنگ مستقیم در کوتاه‌مدت پایین است و دو طرف ترجیح می‌دهند از مسیرهای غیرمستقیم عمل کنند.
۵. نقش اندیشکده‌ها در دیپلماسی غیررسمی چیست؟
اندیشکده‌ها می‌توانند به‌عنوان کانال‌های فکری، فضایی برای تبادل دیدگاه میان بازیگران رسمی و غیررسمی فراهم کنند، اما جایگزین روابط دیپلماتیک رسمی نیستند.
