در ۱۶ مهر ۱۳۵۹، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با اجرای عملیات‌های نامتقارن در جریان جنگ نفت‌کش‌ها، پایه‌گذار یکی از بازدارنده‌ترین نیروهای دریایی منطقه شد.
به گزارش آناژورنال امروز، هم‌زمان با روز نیروی دریایی سپاه (۱۶ مهر) و افزایش حضور نظامی بیگانگان در خلیج فارس، این نیرو بیش از ۷۰ درصد مأموریت‌های حفاظتی در تنگه هرمز را بر عهده دارد؛ مسیری که ۲۰ درصد از نفت جهان از آن عبور می‌کند.
نیروی دریایی سپاه چگونه شکل گرفت و چرا «کابوس‌ساز» نامیده می‌شود؟
نیروی دریایی سپاه در سال ۱۳۵۸ با هدف دفاع نامتقارن و واکنش سریع در آب‌های جنوبی ایران تأسیس شد. نخستین مأموریت‌های عملیاتی این نیرو در جنگ نفت‌کش‌ها (دهه ۶۰)، مبنای شکل‌گیری راهبردی شد که امروز از آن به عنوان دکترین دفاع نامتقارن یاد می‌شود؛ ترکیبی از سرعت، غافلگیری و ابتکار بومی.
این نیرو اکنون با بیش از ۱۰۰۰ شناور تندرو، واحدهای موشکی ساحل‌به‌دریا و تیم‌های عملیات ویژه، از خلیج فارس تا دریای عمان و دریای خزر حضور فعال دارد.
تحلیلگران نظامی از جمله در گزارش یورونیوز تأکید کرده‌اند که توانمندی‌های مین‌ریزی و پهپادی سپاه، در صورت درگیری، می‌تواند تنگه هرمز را برای هفته‌ها مسدود کند؛ موضوعی که برای ناوگان‌های متعارف آمریکا و متحدانش یک «کابوس عملیاتی» تلقی می‌شود.
توانمندی‌های فعلی: از قایق‌های تندرو تا موشک‌های ضدکشتی
نیروی دریایی سپاه امروز با خودکفایی ۸۵ درصدی در تجهیزات نظامی، یکی از مؤثرترین بازوهای دفاعی ایران محسوب می‌شود. این نیرو مأموریت اصلی خود را بر دفاع سریع، ضربه پیش‌دستانه و اشباع دشمن با تاکتیک‌های متحرک متمرکز کرده است.
شناورهای تندرو سپاه قادرند در زمان کمتر از پنج دقیقه تشکیل آرایش هجومی دهند و در رزمایش‌های اخیر، موشک‌های ضدکشتی نصیر با برد ۳۰۰ کیلومتر را با موفقیت شلیک کرده‌اند.
این ترکیب از سرعت و قدرت موشکی، سپاه را به یکی از معدود نیروهای دریایی در جهان تبدیل کرده که قادر است با هزینه‌ای بسیار کمتر، ناوهای سنگین را هدف قرار دهد.
نوآوری‌های نامتقارن در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵
طبق گزارش‌های رسمی، سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ شاهد رشد ۲۰ درصدی تجهیزات بومی در نیروی دریایی سپاه بوده است.
در چارچوب برنامه «ارتقا نامتقارن»، بیش از ۲۶۴۰ سامانه موشکی و پهپادی جدید به این نیرو افزوده شد.
- شناورهای جدید: معرفی «حیدر ۱۱۰» به‌عنوان سریع‌ترین کاتاماران نظامی جهان با سرعت ۱۲۰ گره دریایی و توان حمل دو موشک کروز.
- پهپادهای هیبریدی: ادغام فناوری پرواز-شناور برای عملیات مشترک در سطح و ارتفاع پایین.
- رزمایش‌های اخیر: آزمایش ترکیبی موشک‌های ساحل‌به‌دریا، مین‌ریزی هوشمند و جنگ الکترونیک در خلیج عمان.
این نوآوری‌ها، ایران را به‌گفته تحلیلگران گلوبال فایرپاور ۲۰۲۵، در رتبه ۳۷ نیروی دریایی جهان قرار داده و نقش سپاه را به‌عنوان مغز نامتقارن قدرت دریایی ایران تثبیت کرده است.
چشم‌انداز استراتژیک: از بازدارندگی تا دیپلماسی آبی
امروز، نیروی دریایی سپاه صرفاً یک بازوی نظامی نیست؛ بلکه به گفته کارشناسان، ابزار دیپلماسی آبی ایران در آبراه‌های بین‌المللی است. حضور فعال شناورهای ایرانی در دریای سرخ و خلیج عدن، نشانگر تغییر رویکرد از «حضور دفاعی» به «حضور مؤثر منطقه‌ای» است.
سرمایه‌گذاری ۱.۵ میلیارد دلاری در حوزه پهپادهای دریایی و سامانه‌های بدون سرنشین طی سال ۲۰۲۴، نه‌تنها هزینه‌های عملیاتی را ۳۰ درصد کاهش داده، بلکه تاب‌آوری ایران در برابر تحریم‌های نظامی را نیز افزایش داده است.
سوالات متداول:
۱. نیروی دریایی سپاه از چه سالی تشکیل شد؟
در سال ۱۳۵۸، با هدف دفاع از مرزهای آبی جنوب و مقابله با تهدیدات نامتقارن تأسیس شد.
۲. چرا این نیرو را «کابوس‌ساز» می‌نامند؟
به دلیل تاکتیک‌های سریع، نامتقارن و توانایی حمله هم‌زمان با صدها قایق تندرو و موشک‌های ضدکشتی، که هر ناو دشمنی را به چالش می‌کشد.
۳. جدیدترین دستاورد نیروی دریایی سپاه چیست؟
رونمایی از شناور «حیدر ۱۱۰» با سرعت ۱۲۰ گره و قابلیت حمل موشک کروز و پهپاد ترکیبی.
۴. نقش سپاه در تنگه هرمز چیست؟
بیش از ۷۰ درصد مأموریت‌های حفاظتی این آبراه حیاتی که ۲۰ درصد نفت جهان از آن عبور می‌کند، بر عهده نیروی دریایی سپاه است.
۵. آیا نیروی دریایی سپاه در دریاهای آزاد هم حضور دارد؟
بله، در سال‌های اخیر این نیرو مأموریت‌های متعددی در دریای سرخ و خلیج عدن انجام داده و حضور راهبردی خود را گسترش داده است.
