آلودگی هوا در ایران به‌عنوان دومین عامل مرگ زودرس پس از فشار خون بالا شناخته شده است. بنا بر اعلام عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، سال گذشته بیش از ۵۳ هزار ایرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند؛ رقمی که حدود ۱۵ درصد از کل مرگ‌ومیرهای کشور را تشکیل می‌دهد.
آلودگی هوا؛ دومین عامل مرگ زودرس در جهان
به گزارش آناژورنال دکتر عباس شاهسونی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با استناد به گزارش مؤسسه جهانی بار بیماری‌ها در سال ۲۰۲۵ گفت:
آلودگی هوا در جهان علت ۷.۹ میلیون مرگ سالیانه است و پس از فشار خون بالا، دومین عامل مرگ زودرس در سراسر دنیا محسوب می‌شود. به گفته او، از هر ۸ مرگ در جهان، یک مرگ به آلودگی هوا مرتبط است.
او افزود: در کشورهایی مانند چین و هند، سالانه بیش از ۲ میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و این بحران جهانی همچنان رو به افزایش است.
چرا آلودگی هوا تا این اندازه خطرناک است؟
شاهسونی توضیح داد که آلودگی از طریق ریه وارد جریان خون می‌شود و سپس می‌تواند به قلب، مغز و سایر اندام‌ها آسیب برساند.
او تأکید کرد: «آلودگی هوا حتی می‌تواند از جفت عبور کرده و بر جنین در حال رشد تأثیر بگذارد.»
به گفته وی، حدود ۸۶ درصد از مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا با بیماری‌های غیرواگیر مانند سکته مغزی، بیماری‌های قلبی، دیابت نوع دو و سرطان ریه مرتبط است.
آلودگی هوا و مرگ‌ومیر در ایران چقدر است؟
طبق آمار رسمی مؤسسه بار بیماری‌ها، ۵۳۴۷۰ مرگ سالیانه در ایران به آلودگی هوا نسبت داده می‌شود.
آلودگی هوا حدود ۱۵ درصد از کل مرگ‌ها در ایران در سال ۲۰۲۳ را تشکیل داده و در کنار فشار خون بالا، چاقی، تغذیه ناسالم و اختلال عملکرد کلیه، جزو پنج عامل خطر اصلی مرگ ایرانیان قرار دارد.
چه گروه‌هایی بیشتر آسیب می‌بینند؟
به گفته شاهسونی، آلودگی هوا همه را به یک اندازه تهدید نمی‌کند.
افراد ساکن در مناطق فقیرنشین، کودکان خردسال و سالمندان بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند. او تأکید کرد که عوامل اقتصادی، اجتماعی و سطح دسترسی به مراقبت‌های پزشکی نقش مهمی در شدت اثر آلودگی دارند.
شاخص آلودگی هوای ایران بالاتر از میانگین جهانی
در ادامه این گزارش آمده است که میانگین سالیانه ذرات معلق (PM2.5) در ایران طی ۱۰ سال گذشته حدود ۴۰ میکروگرم در هر مترمکعب بوده است؛ یعنی ۹ واحد بالاتر از میانگین جهانی.
همچنین غلظت گازهای آلاینده مانند ازون و دی‌اکسید نیتروژن در ایران به‌ترتیب ۱۲ و ۹ درصد افزایش یافته است.
چند درصد از مرگ‌ها به هر بیماری مربوط است؟
بر اساس گزارش مؤسسه جهانی بار بیماری‌ها، در ایران:
- ۴۵٪ مرگ‌ها ناشی از بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
- ۲۸٪ سکته مغزی
- ۳۰٪ بیماری‌های ایسکمیک قلبی
- ۲۰٪ دیابت نوع دو
- ۲۴٪ سرطان ریه
- ۲۳٪ عفونت دستگاه تنفسی تحتانی
به آلودگی هوا منتسب هستند.
در مجموع، ۸۶ مرگ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ایران به آلودگی هوا مربوط است؛ عددی که بالاتر از میانگین جهانی گزارش شده است.
پرسش های متداول:
۱. چند نفر در ایران سالانه بر اثر آلودگی هوا می‌میرند؟
بر اساس گزارش سال ۲۰۲۵، بیش از ۵۳ هزار نفر در ایران سالانه به دلیل مواجهه با آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.
۲. آلودگی هوا چندمین عامل مرگ در ایران است؟
آلودگی هوا جزو ۵ عامل اصلی مرگ‌ومیر در ایران و دومین عامل مرگ زودرس پس از فشار خون بالا است.
۳. بیشترین بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا کدام‌اند؟
بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی، سرطان ریه و بیماری انسداد مزمن ریوی بیشترین ارتباط را با آلودگی هوا دارند.
۴. میانگین آلودگی هوا در ایران چقدر است؟
میانگین غلظت ذرات معلق (PM2.5) در ایران حدود ۴۰ میکروگرم در مترمکعب است که بالاتر از میانگین جهانی (۳۱ میکروگرم) محسوب می‌شود.
۵. کدام گروه‌های سنی بیشتر در معرض خطرند؟
کودکان زیر ۵ سال، سالمندان و ساکنان مناطق کم‌برخوردار بیشترین آسیب را از آلودگی هوا می‌بینند.
