در جلسه علنی امروز مجلس، حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، با صراحت از ناکارآمدی شدید در سازوکار توزیع کالاهای اساسی پرده برداشت. او گفت با وجود تخصیص ارز ترجیحی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برای واردات برنج، این کالا در بازار با قیمت سه‌برابر نرخ منطقی (۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان) به فروش می‌رسد.
اختلاف سه‌برابری قیمت برنج از کجا می‌آید؟
به گزارش آناژورنال پورمحمدی در سخنانی کم‌سابقه خطاب به نمایندگان مجلس گفت:
«دولت ارز را با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان برای واردات برنج می‌پردازد تا کالا با قیمت ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان به مردم برسد، اما در عمل برنج با نرخ ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود. دولت پولش را داده، اما مردم با نرخ بازار آزاد خرید می‌کنند. این نشان‌دهنده اشکال جدی در سازوکار موجود است.»
به گفته او، ضعف نظارت، بروکراسی پیچیده و خروج بخشی از کالاها از مسیر قانونی، مهم‌ترین دلایل این اختلاف قیمتی هستند.
کاهش درآمد ارزی و استقراض ارزی دولت
پورمحمدی در ادامه توضیح داد که کاهش قیمت جهانی نفت از ۷۱ به ۵۱ دلار در هر بشکه باعث کاهش درآمد ارزی کشور شده است.
او گفت:
«سهم دولت از منابع نفتی با نرخ ترجیحی صرف دارو و کالاهای اساسی می‌شود، اما کافی نیست و هر سال حدود دو تا دو و نیم میلیارد دلار استقراض ارزی انجام می‌شود.»
ناکارآمدی در تولید و مصرف نهاده‌های دامی
رئیس سازمان برنامه و بودجه یکی دیگر از نقاط ضعف را هدررفت منابع در تولید گوشت و مرغ دانست و گفت:
«براساس استاندارد جهانی، از هر ۱.۴ کیلوگرم نهاده باید یک کیلوگرم گوشت تولید شود، اما در ایران به دلیل مشکلات ساختاری و تأخیر در تخصیص ارز، این رقم به ۱.۹ کیلوگرم رسیده است.»
او افزود این روند در سایر بخش‌های مرتبط با ارز ترجیحی نیز مشاهده می‌شود و موجب اتلاف میلیاردها تومان منابع ارزی می‌گردد.
راه‌حل دولت و مجلس: اجرای کالابرگ از آبان ۱۴۰۴
پورمحمدی در پایان از اجرای آزمایشی طرح کالابرگ الکترونیکی از آبان‌ماه ۱۴۰۴ خبر داد.
جزئیات این طرح به شرح زیر است:
- شامل ۵ تا ۷ قلم کالای اساسی از جمله برنج، روغن، مرغ و شکر؛
- قیمت ثابت برای یک سال؛
- اعتبار ماهانه ۵۰۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا سوم؛
- اعتبار ماهانه ۳۵۰ هزار تومان برای دهک‌های چهارم تا هفتم.
او تأکید کرد:
«هدف این است که ارزش واقعی یارانه‌ها در سفره مردم دیده شود، نه در واسطه‌گری و بروکراسی‌های فرساینده.»
تحلیل کارشناسی: چرا نظام ارز ترجیحی شکست خورد؟
تحلیلگران اقتصادی معتقدند نظام ارز ترجیحی به‌دلیل نبود شفافیت در زنجیره واردات تا مصرف و عدم اتصال سامانه‌های نظارتی عملاً به سود واسطه‌ها تمام شده است.
به باور کارشناسان، اگر طرح کالابرگ به‌درستی اجرا شود، می‌تواند بخشی از فشار تورمی بر اقشار کم‌درآمد را کاهش دهد؛ اما در صورت تداوم ضعف نظارت، خطر تکرار چرخه ناکارآمدی همچنان وجود دارد.
سوالات متداول:
۱. رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره قیمت برنج چه گفت؟
او گفت با وجود تخصیص ارز ۲۸۵۰۰ تومانی، برنج باید ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان باشد، اما تا ۲۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود.
۲. دلیل اصلی اختلاف قیمت چیست؟
به گفته پورمحمدی، ضعف نظارت و خروج کالا از مسیر قانونی در زنجیره توزیع عامل اصلی این تفاوت است.
۳. درآمد ارزی دولت چه وضعیتی دارد؟
به‌دلیل کاهش قیمت نفت از ۷۱ به ۵۱ دلار، دولت ناچار به استقراض سالانه حدود دو میلیارد دلار شده است.
۴. کالابرگ از چه زمانی اجرا می‌شود؟
اجرای آزمایشی طرح کالابرگ از آبان‌ماه ۱۴۰۴ با هدف تثبیت قیمت ۵ تا ۷ قلم کالای اساسی آغاز می‌شود.
۵. هدف اصلی دولت از اجرای کالابرگ چیست؟
حذف رانت و واسطه‌گری در زنجیره کالاهای اساسی و رساندن یارانه واقعی به مردم.
