در حالی که تنها دو هفته از اجرای گزیر بانکی در بانک آینده می‌گذرد، اکنون بانک سرمایه به‌عنوان یکی از پنج بانک ناتراز کشور در تیررس تصمیم‌های جدی بانک مرکزی قرار گرفته است. اعداد ترازنامه این بانک از زیان انباشته ۶۰ هزار میلیارد تومانی، بدهی نزدیک به ۵۰ همت به شبکه بانکی و کفایت سرمایه منفی چندصددرصدی حکایت دارد؛ شرایطی که پرسش اصلی بازار پول را شکل داده است:
آیا بانک سرمایه نیز سرنوشتی مشابه بانک آینده خواهد داشت؟
کدام بانک‌ها در فهرست «گزیر» قرار دارند؟
به گزارش آناژورنال، بانک مرکزی در تازه‌ترین بررسی خود، پنج نام را در فهرست بانک‌های ناسالم و ناتراز قرار داده است:
سرمایه، دی، سپه، ایران‌زمین و مؤسسه ملل.
به‌گفته مقام ناظر، تراز این بانک‌ها به‌گونه‌ای است که هزینه‌ها و بدهی‌ها بر درآمد و دارایی‌ها غلبه یافته و خطر سرایت بحران نقدینگی به سایر مؤسسات وجود دارد.
«گزیر» بانکی یعنی چه؟
«گزیر» یا Bank Resolution سازوکاری قانونی برای بازسازی یا انحلال کنترل‌شده مؤسسات مالی ورشکسته است که با هدف صیانت از منافع سپرده‌گذاران خرد، تداوم خدمات حیاتی بانکی و حفظ ثبات مالی اجرا می‌شود.
در این فرآیند، بانک مرکزی با نظارت قضایی و مالی، زیان‌ها را به سهام‌داران و بستانکاران پرریسک منتقل کرده و از استفاده از بودجه عمومی برای نجات بانک‌ها جلوگیری می‌کند.
هدف اصلی گزیر، نه تعطیلی بانک، بلکه ادامه فعالیت در چارچوب جدید مالکیتی و مدیریتی است؛ مشابه تجربه اخیر بانک آینده که عملیاتش به بانک ملی منتقل شد.
بانک سرمایه؛ از تولد پرزرق‌وبرق تا زیان انباشته ۶۰ همتی
بانک سرمایه در سال ۱۳۸۴ با سرمایه اولیه ۳۵۳ میلیارد تومان تأسیس شد و خود را بانکی توسعه‌گرا معرفی کرد. اما امروز، پس از ۲۰ سال، با زیان انباشته بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان، در آستانه ورشکستگی کامل قرار دارد.
این بانک طی هشت سال اخیر هیچ افزایش سرمایه‌ای نداشته و مطابق ماده ۱۴۱ قانون تجارت، عملاً باید تکلیف بقا یا انحلالش مشخص شود.
ترازنامه‌ای که هشدار می‌دهد
بر اساس صورت‌های مالی شش‌ماهه منتهی به شهریور ۱۴۰۳:
- زیان خالص سالانه: بیش از ۹ هزار میلیارد تومان (۴۴٪ رشد نسبت به سال قبل)
- زیان انباشته: بین ۶۰ تا ۶۷ همت
- بدهی به بانک مرکزی و شبکه بانکی: حدود ۴۹ تا ۵۰ همت
- تسهیلات مشکوک‌الوصول: بیش از ۲۹.۹ همت با وثایق کمتر از ارزش وام‌ها به میزان ۹ همت
- درآمد تسهیلات: تنها ۳۱۷ میلیارد تومان
- سود علی‌الحساب سپرده‌ها: ۱۶۵۱ میلیارد تومان
- هزینه کارکنان: ۵۴۵ میلیارد تومان
به بیان ساده، درآمد بانک حتی کفاف حقوق کارکنان را نمی‌دهد و مدل کسب‌وکار آن کاملاً زیان‌ده است.
از پرونده فرهنگیان تا سقوط اعتماد عمومی
نام بانک سرمایه از اواسط دهه ۹۰ با پرونده تخلفات صندوق ذخیره فرهنگیان گره خورد؛ پرونده‌ای که به صدور احکام قطعی حبس‌های سنگین برای برخی مدیران منجر شد.
این پرونده دو پیامد مهم داشت:
۱. افزایش مطالبات غیرجاری و سقوط کیفیت دارایی‌ها
۲. کاهش شدید اعتماد عمومی و دشواری در جذب سپرده‌های جدید
بازدارندگی قضایی اگرچه بخشی از فسادها را مهار کرد، اما جراحی مالی و اصلاح ترازنامه را جایگزین نکرد.
از نرخ‌های ۳۳ تا صفر درصد؛ آشفتگی در سیاست اعتباری
طبق گزارش حسابرسی، بخشی از تسهیلات بانک سرمایه با نرخ ۳۳ درصد (بالاتر از سقف مصوب) و برخی دیگر با نرخ صفر درصد پرداخت شده‌اند. ثبت ۱۳۷ فقره وام بدون سود نشان از بی‌انضباطی شدید اعتباری و تعارض منافع در تصمیم‌گیری‌ها دارد.
بدهی ۴۹ هزار میلیارد تومانی به بانک‌ها
بر اساس داده‌های بانک مرکزی، بدهی بانک سرمایه به سایر بانک‌ها تا پایان سال ۱۴۰۳ به ۴۹ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال قبل ۹ درصد افزایش نشان می‌دهد. این بدهی عمدتاً ناشی از اضافه‌برداشت‌های روزانه از بانک مرکزی است که فشار تورمی بر کل اقتصاد وارد می‌کند.
آیا بانک سرمایه منحل می‌شود؟
منابع آگاه می‌گویند بانک مرکزی در حال بررسی دو گزینه است:
۱. اجرای برنامه اصلاح دوساله با تغییر کامل مدیریت و الزام به افزایش سرمایه
۲. اجرای گزیر بانکی مشابه مدل بانک آینده، با انتقال عملیات و سپرده‌ها به بانکی سالم‌تر
در هر دو حالت، سپرده‌های خرد تحت حمایت باقی خواهند ماند. اما تأخیر در تصمیم‌گیری، هزینه گزیر را سنگین‌تر و ریسک تورمی آن را بیشتر می‌کند.
آزمون جدید اراده اصلاح در نظام بانکی
پرونده بانک سرمایه اکنون به نماد آزمون بعدی اراده اصلاح در نظام بانکی ایران بدل شده است.
قوه قضائیه می‌تواند با پیگیری پرونده‌های فساد نقش مکمل ایفا کند، اما اصلاح ترازنامه، کفایت سرمایه و انضباط مالی تنها از مسیر نظارت پولی و برنامه شفاف بانک مرکزی ممکن است.
به نظر می‌رسد پس از «آینده»، «سرمایه» آینده را در برابر خود می‌بیند.
سوالات متداول:
۱. آیا بانک سرمایه ورشکسته است؟
بر اساس صورت‌های مالی، بانک سرمایه با زیان انباشته ۶۰ همتی و کفایت سرمایه منفی عملاً وارد مرحله ورشکستگی شده است، هرچند هنوز به‌صورت رسمی منحل اعلام نشده است.
۲. گزیر بانکی برای بانک سرمایه چه معنایی دارد؟
گزیر به معنای بازسازی یا انحلال کنترل‌شده است؛ یعنی انتقال دارایی‌ها و بدهی‌های بانک ناسالم به نهادی جدید با حفظ سپرده‌های خرد.
۳. آیا سپرده‌گذاران بانک سرمایه باید نگران باشند؟
در صورت اجرای گزیر، سپرده‌های خرد طبق قانون تضمین می‌شود و اولویت با صیانت از منافع عموم مردم است.
۴. چرا بانک سرمایه زیان‌ده شده است؟
زیان‌دهی مزمن، وام‌های مشکوک‌الوصول، بدهی سنگین به بانک مرکزی و بی‌انضباطی اعتباری از مهم‌ترین عوامل این وضعیت است.
۵. چه زمانی تکلیف بانک سرمایه مشخص می‌شود؟
منابع غیررسمی از بررسی گزینه گزیر در بانک مرکزی خبر می‌دهند؛ تصمیم نهایی احتمالاً تا پایان سال ۱۴۰۴ اعلام خواهد شد.
