به گزارش آناژورنال، بحران هویت دانش‌آموزان در عصر شبکه‌های اجتماعی از یک مساله فردی فراتر رفته و به چالشی اجتماعی و سیاسی تبدیل شده است.
نوجوانان امروز در مواجهه با هویت‌های متکثر و متضاد فضای مجازی نیازمند هدایت هوشمندانه خانواده و مدرسه برای شکل‌گیری «منِ اصیل و ایرانی» هستند.
شبکه‌های اجتماعی و شکل‌گیری هویت نوجوانان
در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی به یکی از مهم‌ترین میدان‌های شکل‌گیری تجربیات زیستی نوجوانان تبدیل شده‌اند؛ فضایی گسترده و بدون مرز که ارزش‌ها، سبک‌های زندگی و رویاهای فردی و جمعی در آن به سرعت بازتولید می‌شوند. نوجوان امروز دیگر صرفا در خانواده و مدرسه هویت خود را شکل نمی‌دهد، بلکه شبکه‌های اجتماعی مرجعی برای تعریف «منِ اجتماعی» او شده است.
هویت‌های متکثر و سردرگمی هویتی
حضور همزمان هویت‌های متکثر و گاه متضاد در فضای مجازی، از مصرف‌گرایی افراطی گرفته تا ارزش‌های فردگرایانه، نوعی سردرگمی هویتی در میان دانش‌آموزان ایجاد کرده است. نوجوانی که در مدرسه با ارزش‌های اخلاقی آشنا می‌شود، در فضای مجازی با ارزش‌هایی متفاوت روبه‌روست و نمی‌داند کدام مسیر را برای شکل‌گیری شخصیت خود برگزیند.
پیامدهای اجتماعی بحران هویت
نتیجه این وضعیت، بروز رفتارهای متناقض، گرایش‌های زودگذر، ضعف حس تعلق اجتماعی و افزایش آسیب‌های روانی مانند اضطراب، پرخاشگری و انزواست. اگر این چالش جدی گرفته نشود، می‌تواند به شکاف نسلی عمیق‌تر و گسست میان نهادهای تربیتی با نسل جدید منجر شود.
فرصت‌ها و راهکارها
با این حال، شبکه‌های اجتماعی می‌تواند فرصتی برای تقویت آگاهی، مهارت‌های ارتباطی و پرورش خلاقیت‌های فردی باشد؛ به شرط آنکه نهاد آموزش و پرورش با رویکرد فعال و آینده‌نگر به موضوع نگاه کند. تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که تقویت سواد رسانه‌ای، آموزش تفکر انتقادی و پرورش خودآگاهی و هویت فرهنگی-ملی، دانش‌آموز را از مصرف‌کننده منفعل به کنشگر آگاه تبدیل می‌کند.
نقش معلمان و والدین
معلمان باید فراتر از انتقال دانش عمل کنند و با شناخت روحیات و نیازهای روانی و اجتماعی نسل جدید، گفت‌وگو و همفکری را در کلاس درس ایجاد کنند. والدین نیز باید مهارت همنشینی و همراهی با فرزند خود در فضای مجازی را بیاموزند تا نوجوانان بیش از هر زمان دیگری احساس گفت‌وگو، اعتماد و حمایت داشته باشند.
بازتعریف نقش مدرسه
راه برون‌رفت از بحران هویت، بازنگری در سیاست‌های آموزشی و بازتعریف نقش مدرسه به عنوان کانون شکل‌دهی به هویت پایدار دانش‌آموزان است. تنها در این صورت می‌توان به نسلی امیدوار بود که در برابر هویت‌های مجازی متعارض، توانایی انتخاب و ساختن «منِ اصیل و ایرانی» خود را داشته باشد.
سؤالات متداول
علت بحران هویت دانش‌آموزان چیست؟
حضور گسترده شبکه‌های اجتماعی، هویت‌های متکثر و ضعف نهادهای تربیتی باعث سردرگمی نوجوانان شده است.
راهکارهای مقابله با بحران هویت چیست؟
تقویت سواد رسانه‌ای، آموزش تفکر انتقادی، پرورش خودآگاهی، همراهی والدین و نقش فعال مدرسه از مهم‌ترین راهکارهاست.
