به گزارش آناژورنال، با وجود هشدارهای مکرر درباره مضرات سیگار و آثار جبران‌ناپذیر آن بر سلامت، مصرف دخانیات در ایران همچنان قانونی است و بازار آن به‌ویژه میان نوجوانان و جوانان رونق دارد.
آنچه در گذشته رفتاری پنهان و عمدتاً مردانه تلقی می‌شد، امروز به شکلی آشکار و حتی زنانه در بخشی از نسل جدید دیده می‌شود.
چرا سیگار به عادتی عمومی میان نوجوانان تبدیل شده است؟
تصویر جوانانی که در کافه‌ها، پارک‌ها یا محیط دانشگاه سیگار می‌کشند، دیگر عجیب نیست.
هرچند فروش سیگار به افراد زیر ۱۸ سال طبق قانون ممنوع است، اما این قانون در عمل نادیده گرفته می‌شود و دسترس‌پذیری آسان باعث شده سن شروع مصرف به ۱۳ تا ۱۵ سالگی کاهش یابد؛
موضوعی که به گفته متخصصان «زنگ خطر سلامت عمومی» است.
افزایش مصرف در میان دختران؛ تغییر الگوهای اجتماعی
زهرا محسنی‌فرد، جامعه‌شناس و پژوهشگر نوجوانان، در گفت‌وگو با آناژورنال تأکید می‌کند: «سن مصرف دخانیات پایین آمده و این رفتار بیش از پیش به امری زنانه بدل شده است.
او می‌گوید سیگار برای بسیاری از نوجوانان نه به دلیل تأثیر جسمی، بلکه به عنوان ابزاری برای پذیرش اجتماعی عمل می‌کند؛ چراکه طرد شدن از گروه‌های دوستی برای آنان تجربه‌ای بسیار دردناک است.
ریشه‌های خانوادگی و اجتماعی گرایش به دخانیات
به گفته محسنی‌فرد، نبود محبت عمیق و غیرمشروط در خانواده، فقدان امنیت روانی و روابط امن از جمله عواملی است که نوجوانان را به سمت سیگار سوق می‌دهد. او تأکید می‌کند:
اگر این رفتارها در فضای خانواده آشکار شود، امکان گفت‌وگو و مداخله بهتر وجود دارد، اما پنهان‌کاری آن را پیچیده‌تر می‌کند.
راهکارهای کاهش مصرف؛ جایگزینی نیازها
این جامعه‌شناس پیشنهاد می‌دهد شیوه‌های ترک سیگار در نوجوانان باید کاملاً متفاوت از بزرگسالان باشد.
به باور او، مهم‌ترین راهکار، شناسایی نیازهای پنهان نوجوان است: باید دید آیا به دنبال هیجان است یا پذیرفته شدن در جمع. در این صورت می‌توان با جایگزین کردن رفتارهای سالم، نیاز او را پاسخ داد.
سوالات متداول:
آیا فروش سیگار به نوجوانان زیر ۱۸ سال قانونی است؟
خیر. طبق قانون، فروش سیگار به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است اما این قانون در عمل به‌طور گسترده نقض می‌شود.
چرا مصرف سیگار در میان دختران افزایش یافته است؟
به دلیل تغییر الگوهای اجتماعی و نقش سیگار به عنوان نماد پذیرش در جمع‌های دوستانه، مصرف دخانیات میان دختران رشد داشته است.
مهم‌ترین عوامل گرایش نوجوانان به سیگار چیست؟
نبود محبت و امنیت روانی در خانواده، نیاز به پذیرش اجتماعی، هیجان‌طلبی و دسترسی آسان به دخانیات از دلایل اصلی هستند.
راهکار مؤثر برای کاهش مصرف سیگار در نوجوانان چیست؟
شناخت نیازهای روانی نوجوان و جایگزین کردن آن‌ها با رفتارهای سالم، در کنار ایجاد فضای امن خانوادگی برای گفت‌وگو، از مهم‌ترین راهکارهاست.
