به گزارش آناژورنال، در سال ۱۳۷۹ و در چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران، همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران، ۲۱ شهریور ماه به عنوان «روز ملی سینما» در تقویم رسمی کشور ثبت شد.
از آن زمان تاکنون، هر سال در این روز جشن خانه سینما برگزار می‌شود و ۲۱ شهریور به نمادی برای پاسداشت هنر و صنعت سینما در ایران تبدیل شده است.
تاریخچه سینما در جهان
برادران لومیر در دسامبر ۱۸۹۵ دستگاهی به نام «سینماتوگراف» را اختراع کردند که قادر بود عکس‌های متحرک را نمایش دهد.
این دستگاه با چرخاندن دستک خود، تصاویر متحرک را روی پرده سفید به نمایش می‌گذاشت و پس از استقبال مردم پاریس، نمایندگانی به کشورهای مختلف فرستادند تا این تکنولوژی را معرفی کنند.
اما ایران در دوره قاجار جزو کشورهایی نبود که بلافاصله این دستگاه را دریافت کردند.
ورود سینما به ایران
مظفرالدین‌شاه قاجار، در فروردین ۱۲۷۹ هجری شمسی در سفر خود به اروپا با سینما آشنا شد.
در سفرنامه او آمده که روز یکشنبه هفدهم تیر ۱۲۷۹ به همراه میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی به تماشای دستگاه «سینموفتوگراف» و «لانترن ماژیک» رفت.
این اتفاق پنج سال پس از اختراع سینماتوگراف در پاریس رخ داد.
یک ماه بعد، در ۲۳ مرداد ۱۲۷۹، در جشن روز عید گل در شهر اوستاند بلژیک، میرزا ابراهیم‌خان مشغول فیلمبرداری از مظفرالدین‌شاه بود.
به این ترتیب، مظفرالدین‌شاه بنیان‌گذار ورود دوربین فیلمبرداری به ایران و میرزا ابراهیم‌خان نخستین فیلم‌بردار ایرانی محسوب می‌شوند.
اولین مدرسه سینمایی ایران
اوانس اوگانیانس، مهاجر ارمنی-روسی و فارغ‌التحصیل رشته سینما، پس از ورود به ایران به دنبال تأسیس مدرسه سینمایی و تولید فیلم رفت.
با وجود ثبت‌نام حدود ۳۰۰ نفر برای دوره اول، تنها ۱۲ نفر این دوره را به پایان رساندند.
دوره دوم نیز با آموزش رشته‌های مختلفی از جمله فیلمبرداری، بازیگری، موسیقی و تاریخ لباس برگزار شد.
اوگانیانس نتوانست دوره سوم را برگزار کند و در سال ۱۳۱۷ به هند رفت.
پس از جنگ جهانی دوم به ایران بازگشت و با نام رضا مژده به اسلام گروید، اما موفقیتی در ادامه فعالیت‌های سینمایی نیافت.
عبدالحسین سپنتا و نخستین تجربه سینمایی ایران – «دختر لر»
عبدالحسین سپنتا، متولد ۱۲۸۶ تهران، پس از تحصیل در مدارس معتبر و کالج آمریکایی، به هند سفر کرد و پس از بازگشت به ایران با کمک اردشیر ایرانی، نخستین فیلم ناطق ایرانی به نام «دختر لر» را تهیه کرد.
انتخاب بازیگران فارسی‌زبان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها بود که نهایتاً روح‌انگیز، همسر یکی از کارکنان استودیو، برای نقش اصلی انتخاب شد.
فیلم پس از هفت ماه تلاش در مهر ۱۳۱۲ آماده نمایش شد و از ۳۰ آبان همان سال در سینما «مایاک» لاله‌زار به نمایش درآمد و با استقبال بی‌سابقه‌ای روبرو شد.
«دختر لر» تا مدت‌ها پرفروش‌ترین فیلم بود و موفقیتش باعث کاهش رونق فیلم‌های صامت شد.
سینمای ایران پس از انقلاب
با پیروزی انقلاب اسلامی تصور بر آن بود که سینما جایگاهی نخواهد داشت، اما با حمایت رهبر انقلاب و تأیید فیلم‌هایی مانند «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، این باور تغییر کرد.
وزارت فرهنگ و هنر به وزارت علوم ادغام شد، سینماها دوباره بازگشایی شدند و نمایش فیلم‌های ایرانی با تأکید بر آرمان‌های انقلاب افزایش یافت.
با این حال، در سال‌های نخست پس از انقلاب، به دلیل تنش‌های سیاسی و نوسانات مدیریتی، کیفیت و کمیت فیلم‌ها کاهش یافت.
محدودیت‌های ورود فیلم‌های خارجی و حمایت‌های مالی باعث رشد تدریجی سینمای ایران شد.
از سال ۱۳۶۴ با بهبود روابط بین سیاست‌گذاران و سینماگران، آثار برجسته‌ای ساخته شد که هم مورد استقبال عمومی قرار گرفت و هم در جشنواره‌های جهانی مطرح شدند.
دهه ۶۰ خورشیدی، دوران شکوفایی نسل دوم سینمای ایران بود.
در دهه ۷۰ یارانه‌ها حذف و مؤسسه رسانه‌های تصویری تأسیس شد که فعالیت‌های ویدئویی کشور را سازماندهی کرد.
در سال ۱۳۷۹ پیش‌نویس قانون سینما ارائه و استراتژی سینمای ایران در برنامه پنج‌ساله توسعه منتشر شد.
ویژگی برجسته این دوره، گفت‌وگو میان سنت و مدرنیته در سینما بود.
نتیجه‌گیری
امروزه ۲۱ شهریور ماه به عنوان روز ملی سینما یادآور صد سال تلاش، نوآوری و تحول در هنر سینما در ایران است؛ روزی که در آن همزمان با بزرگداشت سینمای ایران، مسیر تاریخی این هنر بزرگ مورد تأمل و پاسداشت قرار می‌گیرد.
سؤالات متداول:
چرا ۲۱ شهریور به عنوان روز ملی سینما انتخاب شده است؟
۲۱ شهریور ماه در سال ۱۳۷۹ و به مناسبت صدمین سال ورود سینما به ایران به عنوان روز ملی سینما شناخته شد و هر سال جشن خانه سینما در این روز برگزار می‌شود.
نخستین برخورد ایرانیان با سینما چگونه بود؟
مظفرالدین شاه در سفر به اروپا در سال ۱۲۷۹ شمسی با دستگاه سینموفتوگراف آشنا شد و همراه با عکاس‌باشی از این فناوری دیدن کرد؛ این نخستین مواجهه رسمی ایرانیان با سینما بود.
اولین فیلم ایرانی چه بود و چه تأثیری داشت؟
«دختر لر» ساخته عبدالحسین سپنتا در سال ۱۳۱۲ نخستین فیلم ناطق ایرانی بود که با استقبال فراوانی روبرو شد و سینمای ایران را از دوران فیلم‌های صامت به دوره جدیدی وارد کرد.
وضعیت سینمای ایران پس از انقلاب چگونه بود؟
ابتدا نگرانی‌هایی درباره حذف سینما وجود داشت، اما حمایت رهبر انقلاب و تلاش سینماگران باعث احیای سینما و تولید آثار ارزشمند داخلی و بین‌المللی شد.
اولین مدرسه سینمایی ایران چه زمانی و توسط چه کسی تأسیس شد؟
اوانس اوگانیانس در سال ۱۳۰۹ نخستین مدرسه سینمایی ایران را تأسیس کرد که دوره‌های آموزشی فیلمبرداری، بازیگری و دیگر مهارت‌های سینمایی در آن برگزار می‌شد.
