به گزارش رسانه تحلیلی خبری آناژورنال در حالی‌که معاهده ۱۳۵۱ هیرمند، افغانستان را موظف به تأمین سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب برای ایران می‌کند، این کشور در سال‌های اخیر با استناد به خشکسالی و کمبود منابع، از اجرای کامل تعهدات خود خودداری کرده است؛ موضوعی که منجر به بحران‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و تنش‌های دیپلماتیک میان دو کشور شده است.
جدیدترین اخبار ایران را در آناژورنال بخوانید.
معاهده‌ای قدیمی، بحرانی جدید
معاهده «حق‌آبه هیرمند» که در سال ۱۳۵۱ میان ایران و افغانستان امضا شد، شامل ۱۲ ماده و دو پروتکل است و بر اساس آن، افغانستان متعهد به رهاسازی ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب در سال به ایران شد.
اما این تعهد در سال‌های اخیر عملاً اجرا نشده و ورود آب به ایران به صفر رسیده است.
مواضع ایران: کوتاه نمی‌آییم
- علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، تأکید کرده که ایران ذره‌ای از حق خود کوتاه نخواهد آمد و اقدامات دیپلماتیک و فنی ادامه دارد.
- رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان از مذاکرات مستقیم با طالبان برای حل این موضوع خبر داده است.
- سخنگوی صنعت آب نیز گفته تاکنون حق‌آبه‌ای از سوی طالبان پرداخت نشده و سیلاب‌ها را نمی‌توان به‌عنوان اجرای معاهده تلقی کرد.
طالبان: کم‌آبی اجازه نمی‌دهد
مقامات طالبان اعلام کرده‌اند که به معاهده متعهد هستند، اما به‌دلیل خشکسالی و کاهش منابع، امکان اجرای کامل آن وجود ندارد.
عباس استانکزی مدعی شده ایران در ۴۰ سال گذشته بیش از سهم خود برداشت کرده که این ادعا از سوی مقامات ایرانی رد شده است.
پیامدهای زیست محیطی و اجتماعی
خشک شدن تالاب بین‌المللی هامون، یکی از مهم‌ترین تبعات این بحران است. این تالاب نقش کلیدی در اکوسیستم سیستان و بلوچستان دارد.
کاهش آب، خسارات شدید به کشاورزی، دامداری و معیشت مردم وارد کرده و موجی از اعتراضات محلی را در پی داشته است.
راهکارهای روی میز
- مذاکره مستقیم و منطقه‌ای با طالبان
- استفاده از مجاری حقوقی بین‌المللی برای پیگیری تعهدات
- همکاری‌های اقتصادی و تجاری برای فشار نرم و سازنده بر کابل
ایران و افغانستان اخیراً تفاهم‌نامه‌هایی در حوزه حمل‌ونقل، صنعت و مناطق آزاد امضا کرده‌اند که می‌تواند بستری برای حل اختلافات از جمله حق‌آبه باشد.
سوالات متداول:
معاهده حق‌آبه هیرمند چه می‌گوید؟
افغانستان موظف است سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب از رود هیرمند به ایران بدهد.
آیا طالبان این تعهد را رعایت می‌کند؟
خیر، طبق گفته مقامات ایرانی، در سال‌های اخیر هیچ آبی طبق معاهده وارد ایران نشده است.
تأثیر بحران آب هیرمند بر ایران چیست؟
خشکی تالاب هامون، نابودی کشاورزی، مهاجرت اجباری و اعتراضات اجتماعی در سیستان و بلوچستان.
چه راهکاری برای حل این بحران وجود دارد؟
افزایش فشار دیپلماتیک، استفاده از حقوق بین‌الملل، و بهره‌گیری از اهرم‌های اقتصادی.
