امام علی (ع)، نخستین امام شیعیان و چهارمین خلیفه مسلمانان، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام به شمار می‌رود.
ایشان به دلیل عدالت‌خواهی، زهد، شجاعت و دانش بی‌نظیرشان مورد احترام مسلمانان هستند.
شهادت ایشان یکی از وقایع تلخ و تأثیرگذار در تاریخ اسلام است که تأثیرات مهمی بر جامعه اسلامی بر جای گذاشت.
این مقاله به بررسی نحوه شهادت امام علی (ع)، قاتل ایشان، زمان و مکان این واقعه و پیامدهای آن خواهد پرداخت.
با آناژورنال همراه باشید.
زمینه تاریخی شهادت امام علی (ع)
پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، جامعه اسلامی وارد چالش‌های سیاسی و اجتماعی بزرگی شد.
پس از خلفای اول، دوم و سوم، امام علی (ع) به خلافت رسیدند، اما حکومت ایشان با فتنه‌ها و جنگ‌های داخلی همراه بود.
مهم‌ترین مشکلاتی که امام با آن مواجه شدند، جنگ‌های جمل، صفین و نهروان بود که از اختلافات میان مسلمانان نشأت می‌گرفت.
یکی از گروه‌های مخالف امام علی (ع)، خوارج بودند که پس از جنگ صفین از اطاعت ایشان خارج شدند و حکومت را به ناحق دانستند.
همین گروه، در نهایت به نقشه قتل امام علی (ع) دست زدند.
نحوه شهادت امام علی (ع)
شب نوزدهم رمضان: ضربت خوردن در مسجد کوفه
در شب نوزدهم ماه مبارک رمضان سال 40 هجری قمری، امام علی (ع) طبق عادت هر شب، برای عبادت و شب‌زنده‌داری به مسجد کوفه رفتند.
سحرگاه همان شب، هنگام اذان صبح، امام به مسجد رفتند تا نماز صبح را اقامه کنند.
در هنگام سجده اول، عبدالرحمن بن ملجم مرادی، که یکی از خوارج بود، با شمشیری زهرآلود ضربتی بر سر مبارک امام وارد کرد.
در همان لحظه، امام علی (ع) این جمله معروف را بر زبان آوردند:
“فُزْتُ وَرَبِّ الْكَعْبَةِ”
(به پروردگار کعبه سوگند که رستگار شدم.)
این جمله نشان‌دهنده رضایت امام از شهادت در راه خدا و رهایی از دنیای مادی بود.
قاتل امام علی (ع) چه کسی بود؟
عبدالرحمن بن ملجم از گروه خوارج بود، که پس از جنگ نهروان، دشمنی شدیدی با امام علی (ع) داشتند.
این گروه امام را مقصر کشتار خوارج در نهروان می‌دانستند.
ابن ملجم، به همراه دو نفر دیگر، تصمیم گرفتند که سه شخصیت مهم آن زمان، یعنی امام علی (ع)، معاویه و عمرو بن عاص را به قتل برسانند.
هدف آنها این بود که با این ترورها، اوضاع سیاسی اسلام را تغییر دهند.
ابن ملجم برای اجرای نقشه خود وارد کوفه شد و به کمک زنی به نام قطام، که از خوارج و دشمن امام بود، تصمیم گرفت شب قدر، امام را ترور کند.
پس از ضربت خوردن، امام علی (ع) را به منزل بردند.
ایشان دو روز در بستر بودند و در این مدت، با فرزندان و یاران خود وصیت‌هایی کردند.
امام توصیه‌هایی در مورد پرهیز از ظلم، حفظ وحدت مسلمانان و تقوا بیان داشتند.
در شب بیست‌ویکم رمضان، امام در حالی که ذکر خدا را بر زبان داشتند، به شهادت رسیدند.
پیامدهای شهادت امام علی (ع)
واکنش مردم:
شهادت امام علی (ع) موجی از اندوه و ناراحتی در میان مسلمانان به راه انداخت.
مردم کوفه، که بسیاری از آنان از یاران امام بودند، در غم فرو رفتند.
شیعیان به ویژه این واقعه را ضایعه‌ای بزرگ برای امت اسلامی دانستند.
محاکمه و مجازات قاتل:
ابن ملجم پس از ضربت زدن، دستگیر شد.
امام علی (ع) تأکید داشتند که با او طبق عدالت اسلامی رفتار شود و اگر ایشان بهبود یابند، او را خواهند بخشید.
اما پس از شهادت امام، ابن ملجم به دستور امام حسن (ع) قصاص شد.
تأثیرات سیاسی و اجتماعی:
شهادت امام علی (ع) موجب تغییرات بزرگی در جهان اسلام شد:
- روی کار آمدن معاویه: پس از شهادت امام، فرزندشان امام حسن (ع) به خلافت رسید، اما به دلیل خیانت یارانش و فشار معاویه، مجبور به صلح شد و حکومت به بنی‌امیه رسید.
- آغاز انحراف خلافت اسلامی: با روی کار آمدن بنی‌امیه، مسیر خلافت اسلامی تغییر کرد و به حکومت سلطنتی و موروثی تبدیل شد.
- افزایش گرایش به تشیع: شهادت امام علی (ع) و مظلومیت ایشان، باعث افزایش علاقه مسلمانان به تشیع شد و این مکتب گسترش بیشتری یافت.
محل دفن امام علی (ع)
پس از شهادت، پیکر مطهر امام علی (ع) به خواست خودشان، مخفیانه دفن شد تا دشمنان نتوانند مزار ایشان را تخریب کنند.
بعدها، قبر ایشان در نجف اشرف شناخته شد و اکنون یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شیعیان است.
شهادت امام علی (ع) یکی از مهم‌ترین و تلخ‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که تأثیرات عمیقی بر جامعه اسلامی بر جای گذاشت.
ایشان در دوران حیات خود همواره بر عدالت، اخلاق و تقوای الهی تأکید داشتند و در نهایت نیز در راه عدالت و مبارزه با ظلم، به شهادت رسیدند.
این حادثه مسیر تاریخ اسلام را تغییر داد و زمینه‌ساز تحولات بزرگ بعدی در جهان اسلام شد.
امروزه، یاد و خاطره امام علی (ع) به عنوان نماد عدالت و شجاعت در دل مسلمانان باقی مانده و سیره ایشان، الگویی برای زندگی مؤمنانه و عدالت‌طلبانه است.
سوالات متداول:
1. امام علی رو کی کشت و چرا؟
امام علی (ع) رو عبدالرحمن بن ملجم مرادی که یکی از خوارج بود، به شهادت رسوند.
ابن ملجم و گروهش بعد از جنگ نهروان از امام کینه داشتن و فکر می‌کردن که با ترور امام، می‌تونن اوضاع سیاسی اسلام رو تغییر بدن.
به همین خاطر، اون شب توی مسجد کوفه، وقتی امام علی (ع) در حال نماز صبح بود، با یه شمشیر زهرآلود به سرش ضربه زد.
2. امام علی بعد از ضربت خوردن چقدر زنده موند؟
بعد از اینکه ابن ملجم ضربه رو زد، امام علی (ع) دو روز زنده بودن.
توی این مدت، توی خونه بودن و وصیت‌هایی به امام حسن (ع) و امام حسین (ع) کردن.
در نهایت، شب بیست‌ویکم ماه رمضان، بعد از ذکر گفتن و عبادت، به شهادت رسیدن.
3. چرا قبر امام علی (ع) رو مخفیانه دفن کردن؟
چون امام علی (ع) دشمنای زیادی مثل خوارج و بنی‌امیه داشتن و ممکن بود به قبرش بی‌احترامی کنن یا حتی اون رو تخریب کنن، به همین دلیل، امام حسن (ع) و یارانش، پیکر امام رو مخفیانه توی منطقه‌ای که الان نجف اشرف هست، دفن کردن.
بعدها این مکان شناخته شد و امروز یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شیعیانه.
4. شب قدر چه ربطی به شهادت امام علی داره؟
شب قدر یکی از مهم‌ترین شب‌های ساله که در ماه رمضان قرار داره و قرآن هم میگه که این شب از هزار ماه بهتره.
امام علی (ع) در شب نوزدهم رمضان ضربت خوردن و در شب بیست‌ویکم رمضان به شهادت رسیدن.
به همین خاطر، شب‌های قدر برای شیعیان همزمان با عزاداری برای شهادت امام علی (ع) برگزار می‌شه.
