اعمال روز عرفه + دعای امام حسین (ع) و آداب عرفه برای بهره‌مندی معنوی

روز عرفه، نهم ذی‌الحجه، فرصتی استثنایی برای بازگشت به خدا، توبه، دعا و بندگی خالصانه است.

این روز که به “عید نیایش” نیز شناخته می‌شود، جایگاه ویژه‌ای در میان مناسبت‌های اسلامی دارد؛ به‌ویژه برای حاجیان که در صحرای عرفات گرد هم می‌آیند.

در این روز پرعظمت، اعمال و آداب ویژه‌ای توصیه شده که هر یک دریچه‌ای به سوی رحمت و بخشش الهی است.

در این مطلب آناژورنال، به‌طور جامع با اعمال، دعاها، آداب و فضائل روز عرفه آشنا می‌شوید تا بتوانید بیشترین بهره معنوی را از این روز گران‌قدر ببرید.

اعمال و آداب روز عرفه

۱. غسل

از اعمال مستحب روز عرفه، غسل پیش از زوال (ظهر شرعی) است. انجام آن با نیت قربت، موجب پاکی ظاهری و باطنی و آمادگی برای حضور در لحظاتی معنوی می‌شود.

۲. زیارت امام حسین (علیه‌السلام)

فضیلت زیارت امام حسین (ع) در این روز بسیار بالاست، به‌طوری‌که در روایات آمده است:

“کسی که در روز عرفه، در کربلا و در کنار قبر مطهر امام حسین (ع) باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات است، نیست؛ بلکه فضیلتش بیشتر است.”

۳. نمازهای مستحب پیش از دعا

پیش از شروع دعاهای عرفه، توصیه شده است:

• دو رکعت نماز زیر آسمان بخواند و به گناهان خود اعتراف کند.
• سپس نماز ظهر و عصر را به‌جا آورد.
• بعد از آن، دو رکعت نماز بخواند:
  • رکعت اول: بعد از سوره حمد، سوره توحید.
  • رکعت دوم: بعد از حمد، سوره “قل یا ایها الکافرون”.
• سپس چهار رکعت نماز بخواند که در هر رکعت، پس از حمد، ۵۰ بار سوره توحید تکرار شود. این همان نمازی است که از حضرت امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است.

۴. روزه روز عرفه

روزه این روز برای کسانی که ضعف پیدا نکنند و از دعا غافل نشوند، بسیار مستحب است. در حدیثی آمده:

“روزه روز عرفه کفاره گناهان سال گذشته و سال آینده است.”

۵. تسبیحات روز عرفه از پیامبر اکرم (ص)

ذکری پرمعنا و پرفضیلت است که چنین آغاز می‌شود:

سُبْحانَ الَّذی فِی السَّمآءِ عَرْشُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْاَرْضِ حُکْمُهُ

منزه است خدایی که در آسمان است عرش او منزه است خدایی که در زمین است فرمان و حکمش

سُبْحانَ الَّذی فِی الْقُبوُرِ قَضآؤُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْبَحْرِ سَبیلُهُ

منزه است خدایی که در گورها قضا و فرمانش جاری است منزه است خدایی که در دریا راه دارد

سُبْحانَ الَّذی فِی النّارِ سُلْطانُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ

منزه است خدایی که در آتش دوزخ سلطنتش موجود است منزه است خدایی که در بهشت رحمت او است

سُبْحانَ الَّذی فِی الْقِیمَةِ عَدْلُهُ سُبْحانَ الَّذی رَفَعَ السَّمآءَ سُبْحانَ

منزه است خدایی که در قیامت عدل و دادش برپا است منزه است خدایی که آسمان را بالا برد منزه است خدایی

الَّذی بَسَطَ الاْرْضَ سُبْحانَ الَّذی لا مَلْجَاَ وَلا مَنْجا مِنْهُ اِلاّ اِلَیْهِ

که زمین را گسترد منزه است خدایی که ملجا و پناهی از او نیست جز بسوی خودش

و پس از آن:

“سُبْحانَ الله، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لا إِلَهَ إِلَّا الله، وَ اللهُ أَکْبَر”
صد مرتبه تکرار شود.

۶. اذکار و استغفار

در این روز، هر یک از اذکار زیر را ده مرتبه تکرار کنید:

سوره توحید: ۱۰۰ بار

آیة‌الکرسی: ۱۰۰ بار

صلوات بر محمد و آل‌محمد: ۱۰۰ بار

لااِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ

معبودی جز خدا نیست یگانه ای که شریک ندارد پادشاهی خاص او است و از آن او است حمد زنده کند و بمیراند

وَیُمیتُ وَیُحْیی وَهُوَ حَیُّ لا یَموُتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَهُوَ عَلی کُلِّشَیْءٍ قدیرٌ

و بمیراند و زنده کند و او است زنده‌ای که نمیرد هرچه خیر است بدست او است و او بر هر چیز توانا است.

استغفار: اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ اَتوُبُ اِلَیْهِ

اذکار توحیدی و صفات الهی مانند: یا الله، یا رحمن، یا رحیم، یا حی، یا قیوم، یا حنان، یا منان، یا بدیع السماوات و الارض…

۷. دعای مخصوص صلوات

صلوات مخصوصی از امام صادق (ع) وارد شده است که موجب خوشنودی پیامبر و اهل بیت علیهم‌السلام می‌گردد. این صلوات با عبارت زیر آغاز می‌شود:

اَللّهُمَّ یا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطی وَ یا خَیْرَ

خدایا ای بخشنده‌ترین عطابخشان و ای بهترین

مَنْ سُئِلَ وَیا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی

درخواست شدگان و ای مهربان‌ترین کسی که از او مهربانی جویند خدایا درود فرست بر محمد و آلش در

الْاَوَّلینَ وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الّْاَخِرینَ وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ

زمره پیشینیان و درود فرست بر محمد و آلش در زمره پسینیان و درود فرست بر محمد

و آلِهِ فِی الْمَلاَءِ الْاَعْلی وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمُرْسَلینَ

و آلش در ساکنین عالم بالا و درود فرست بر محمد و آلش در زمره مرسلین

اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَآلَهُ الْوَسیلَةَ وَالْفَضیلَةَ وَالشَّرَفَ وَالرِّفْعَةَ

خدایا عطا کن به محمد و آلش مقام وسیله و فضیلت و شرف و رفعت

وَالدَّرَجَةَ الْکَبیرَةَ اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ

و درجه بلند خدایا من ایمان آوردم به محمد صلی الله علیه و آله

وَلَمْ اَرَهُ فَلا تَحْرِمْنی فِی الْقِیمَةِ رُؤْیَتَهُ وَارْزُقْنی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنی

با اینکه او را ندیده‌ام پس در روز قیامت از دیدارش محرومم مفرما و مصاحبت و همنشینی او را روزیم فرما

عَلی مِلَّتِهِ وَاسْقِنی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنَّیئاً لا اَظْمَاءُ

و بر کیش او بمیرانم و بنوشانم از حوض او (حوض کوثر) نوشاندنی سیراب و جانبخش و گوارا که

بَعْدَهُ اَبَداً اِنَّکَ عَلی کُلِّشَیْءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی

پس از آن هرگز تشنه نشوم که براستی تو بر هرچیز توانایی خدایا من ایمان آورده‌ام به محمد صلی

اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ فَعَرَّفْنی فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً

الله علیه وآله و او را ندیدِه ام پس در بهشت رویش را به من نشان ده خدایا برسان به محمد

صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ مِنّی تَحِیَّةً کَثیرَةً وَ سَلاماً.

صلی الله علیه و آله از جانب من تحیتی بسیار و سلامی.

و در ادامه، از خداوند طلب درجات عالی برای پیامبر (ص) و درخواست دیدار حضرت در قیامت و حوض کوثر می‌شود.

۸. دعای ام داوود

دعای پرفیضی که در مفاتیح‌الجنان آمده و خواندن آن در روز عرفه بسیار سفارش شده است.

۹. تسبیح عرفه

تسبیحی بلند که با این جملات آغاز می‌شود:

سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ

منزه باد خدا پیش از هر کس و منزه باد خدا پس از هرکس و منزه باد خدا با هرکس و منزه باد

اللّهِ یَبْقی رَبُّنا ویَفْنی کُلُّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ

خدا که باقی ماند پروردگار ما و فانی شود هرکس و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح

الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ

تسبیح گویان فزونی بسیاری پیش از هرکس و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر

تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً

تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیاری پس از هرکس و منزه باد خدا تنزیهی که

یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَ سُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحِینَ

فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیار با هر کس، و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان

فَضْلاً کَثیراً لِرَبِّنَا الْباقی وَیَفْنی کُلُّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً لا یُحْصی وَلا یُدْری وَلا یُنْسی وَلا

برتری بسیاری برای پروردگار ما که باقی ماند و جز او فانی شودهر کس و منزه باد خدا تنزیهی که به شماره در نیاید و دانسته نشود و فراموش نگردد و

یَبْلی وَلا یَفْنی وَلَیْسَ لَهُ مُنْتَهی وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَدوُمُ

کهنه نشود و فنا نپذیرد و انتهایی برایش نباشد و منزه باد خدا تنزیهی که دوام داشته باشد

بِدَوامِهِ وَیَبْقی بِبَقآئِهِ فی سِنِی الْعالَمینَ وَشُهوُرِ الدُّهوُرِ وَاَیّامِ

به دوام او و باقی ماند به بقای او در طول سالهای این جهان و سایر جهانیان و ماههای این روزگار و هر روزگار و روزهای

الدُّنْیا وَساعاتِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ وَسُبْحانَ اللّهِ اَبَدَ الْاَبَدِ وَمَعَ الْاَبَدِ مِمّا

دنیا و ساعات شب و روز و منزه باد خدا تا جاویدان است جاوید و همراه با جاوید بدانسان که

لا یُحْصیهِ الْعَدَدُ وَلا یُفْنیهِ الْاَمَدُ وَلا یَقْطَعُهُ الْاَبَدُ و تَبارَکَ اللّهُ

شماره‌اش نتوان کرد و زمان و مدت آن‌را به فنا نکشاند و قطعش نکند ((هرگز)) و بزرگ است خدا

اَحْسَنُ الْخالِقینَ پس بگو: وَالْحَمْدُ لِلّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَالْحَمْدُ لِلّهِ بَعْدَ کُلِّ

بهترین آفریدگان * و ستایش خاص خدا است پیش از هرکس و ستایش از آن او است پس از هر

اَحَدٍ تا آخر دعا لکن بجای هر سُبْحانَ اللّهِ الْحَمْدُلِلّهِ بگو و چون به اَحْسَنُ

کس * منزه است خدا و ستایش خاص خداست * بهترین

الْخالِقینَ رسیدی بگو: لا اِلهَ اِلا اللّهُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر بجای سُبْحانَ اللّهِ

آفریدگان * معبودی نیست جز خدا پیش از هرکس * منزه است خدا

لا اِلهَ اِلا اللّهُ می گوئی و بعد از آن بگو: وَاللّهُ اَکْبَرُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر که بجای

جز او خدایی نیست * و خدا بزرگ‌تر است از توصیف پیش از هر کس *

سُبْحانَ اللّهِ، اَللّهُ اَکْبَرُ می گوئی

منزه است خدا و خدا بزرگ‌تر است از توصیف

و در پایان آن می‌توان به‌جای «سُبْحانَ الله» از «الْحَمْدُ لِلّه»، «لا إِلَهَ إِلَّا اللّه»، یا «اللّهُ أَكْبَر» استفاده کرد.

۱۰. دعای “اللَّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَیَّأَ”

این دعا از اعمال شب جمعه نیز هست، اما در روز عرفه نیز توصیه شده است.

۱۱. دعای امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه

دعای چهل‌وهفتم از صحیفه سجادیه از امام زین‌العابدین علیه‌السلام، دعایی است ویژه روز عرفه که مشتمل بر عالی‌ترین مضامین معرفتی، عرفانی و اخلاقی است.

۱۲. دعای امام حسین (ع) در روز عرفه

یکی از معروف‌ترین و عارفانه‌ترین دعاهای شیعه، دعای روز عرفه امام حسین (ع) است.

دعایی سرشار از توحید، بندگی، عشق و شناخت حضرت حق. این دعا را بشر و بشیر، فرزندان غالب اسدی، از آن حضرت در صحرای عرفات نقل کرده‌اند.

روز عرفه فرصتی طلایی برای تقرب به درگاه خداوند، توبه، دعا، زیارت، معرفت‌جویی و ارتباط با اولیاءالله است.

اگر چه حضور در عرفات در حج فضیلتی خاص دارد، اما در هر جای دنیا می‌توان با انجام این اعمال و دعاها از برکات عظیم این روز بهره‌مند شد.

در آخر روز عرفه این دعا خوانده شود:

یا رَبِّ اِنَّ ذُنُوبی لا تَضُرُّکَ وَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لی لا تَنْقُصُکَ فَاَعْطِنی ما لا

پروردگارا همانا گناهان من زیانی به تو نزند و محققاً آمرزش تو از من نقصانی به تو نرساند پس عطا کن به من

یَنْقُصُکَ وَاغْفِرْ لی ما لایَضُرُّکَ و ایضا بخوان: اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنی خَیْرَ ما

آنچه را نقصانت نرساند و بیامرز برایم آنچه را زیانت نزند * خدایا محرومم مکن از آن خیری که

عِنْدَکَ لِشَرِّ ما عِنْدی فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنی بِتَعَبی وَ نَصَبی فَلا

نزد تو است بخاطر آن شری که در پیش من است پس اگر تو به رنج و خستگیم رحم نمی‌کنی پس

تَحْرِمْنی اَجْرَ الْمُصابِ عَلی مُصیبَتِهِ

محرومم مدار از پاداش مصیبت دیده‌ای بر مصیبتش.

سوالات متداول:

1. روز عرفه چیکار کنیم؟
تو روز عرفه کلی اعمال مستحب داریم مثل غسل، روزه، خوندن دعاهای مخصوص (مثل دعای امام حسین و دعای صحیفه سجادیه)، زیارت امام حسین (ع) و نمازهایی که تو روایات اومده. هرکدومشون کلی ثواب و اثر معنوی دارن.

2. دعای روز عرفه امام حسین چه ساعتی خونده میشه؟
معمولاً بعد از نماز ظهر و عصر در روز عرفه خونده میشه. اما می‌تونی هر ساعتی از روز با حضور قلب بخونیش، چون خیلی ارزش داره.

3. آیا میشه روز عرفه رو روزه گرفت؟
آره حتماً! روزه گرفتن تو این روز خیلی سفارش شده، ولی اگه باعث بشه ضعیف شی و نتونی دعاها رو بخونی، بهتره روزه نگیری تا از دعاها جا نمونی.

4. دعای صحیفه سجادیه روز عرفه از کدوم دعاست؟
دعای شماره ۴۷ از صحیفه سجادیه است. یکی از عارفانه‌ترین دعاهاست که امام سجاد (ع) تو روز عرفه خونده.

5. تسبیح روز عرفه چیه و چجوری گفته میشه؟
تسبیح عرفه مجموعه‌ای از ذکرهای خاصه که با “سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ كُلِّ أَحَدٍ…” شروع میشه و در آخرش هم می‌تونی با ذکرهایی مثل “الحمدلله” و “الله اکبر” تمومش کنی. برای ذکر گفتن فوق‌العاده‌ست.