اصطلاح «بین‌الهلالین» به فاصله بین دو هلال ماه قمری (یعنی از ابتدای ماه قمری تا ابتدای ماه بعدی) اشاره دارد.
این فاصله، زمانی خاص برای انجام برخی عبادات و اعمال مستحب است که در منابع دینی، به ویژه در سنت شیعه، تأکید ویژه‌ای بر آن شده است.
در هر ماه قمری، روزها و شب‌هایی وجود دارد که فضیلت خاصی دارند. در ادامه مهم‌ترین اعمال مستحب در طول ماه (یعنی در این بازه‌ی بین‌الهلالین) ذکر شده‌اند:
با آناژورنال همراه باشید.
۱. اعمال شب و روز اول ماه قمری
- دعای رؤیت هلال: دعای مخصوص هنگام دیدن ماه نو.
- متن عربی:
- رَبِّي وَرَبُّكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ. اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنَا بِالْأَمْنِ وَالْإِيمَانِ، وَالسَّلَامَةِ وَالْإِسْلَامِ، وَالْمُسَارَعَةِ إِلَى مَا تُحِبُّ وَتَرْضَى. اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي شَهْرِنَا هَذَا، وَارْزُقْنَا خَيْرَهُ وَعَوْنَهُ، وَاصْرِفْ عَنَّا ضُرَّهُ وَشَرَّهُ وَبَلَاءَهُ وَفِتْنَتَهُ.
- ترجمه فارسی:
- پروردگار من و پروردگار تو، خداوند، پروردگار جهانیان است. خدایا، این ماه را بر ما نو کن با امنیت و ایمان، و سلامت و اسلام، و شتاب در آنچه تو دوست داری و می‌پسندی. خدایا، در این ماه برای ما برکت قرار ده، و خیر و یاری آن را به ما روزی کن، و آسیب و شر و بلا و فتنه‌اش را از ما دور گردان.
- نماز شب اول ماه: دو رکعت نماز با سوره‌های حمد و توحید.
در روز اول هر ماه قمری، دو رکعت نماز مستحب به این صورت خوانده می‌شود:
- رکعت اول: پس از سوره حمد، ۳۰ مرتبه سوره توحید.
- رکعت دوم: پس از سوره حمد، ۳۰ مرتبه سوره قدر.
پس از نماز، صدقه بدهد؛ زیرا این عمل، سلامتی او را در آن ماه تضمین می‌کند.
سپس این آیات و اذکار را بخواند:
متن عربی:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا…
وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ…
سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرًا
مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ
حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ
وَأُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ…
لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ
رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ
رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ
ترجمه فارسی:
به نام خداوند بخشنده مهربان
هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر آنکه روزی‌اش بر عهده خداست…
و اگر خداوند آسیبی به تو رساند، جز او برطرف‌کننده‌ای نیست…
خداوند پس از سختی، آسانی قرار می‌دهد
آنچه خدا بخواهد [انجام می‌گیرد] و هیچ نیرویی جز به‌وسیله خدا نیست
خداوند برای ما بس است و او نیکو کارسازی است
من کارم را به خداوند وامی‌گذارم…
معبودی جز تو نیست، تو پاک و منزهی، همانا من از ستمکاران بودم
پروردگارا! من به هر خیری که به‌سویم بفرستی نیازمندم
- دعای مخصوص آغاز ماه (از مفاتیح‌الجنان).
۲. اعمال مشترک هر شب و روز
- دعای هر روز و شب ماه قمری (در مفاتیح‌الجنان آمده است).
- ذکر «یا ذالجلال و الاکرام» به‌صورت مکرر.
- تسبیحات حضرت زهرا (س) بعد از نمازها.
۳. اعمال خاص ایام البیض (۱۳، ۱۴، ۱۵ ماه)
- روزه گرفتن در این سه روز: بسیار توصیه شده.
- نمازهای مخصوص لیالی البیض: به‌خصوص شب ۱۵ ماه که شب پرفضیلتی است.
۴. شب‌های جمعه بین دو هلال
- شب جمعه جایگاه بسیار بالایی دارد، حتی اگر در وسط ماه باشد.
- دعای کمیل
- زیارت امام حسین (ع)
- دعای ندبه (صبح جمعه)
۵. اعمال خاص شب و روز آخر ماه قمری
- دعای وداع با ماه
- طلب مغفرت و توبه
- توصیه به صدقه و نماز مستحب برای پایان خوب یک ماه عبادی
منابع:
- مفاتیح‌الجنان – شیخ عباس قمی
- اقبال‌الاعمال – سید بن طاووس
- بحارالانوار – علامه مجلسی، ج 94، باب اعمال الشهور
سوالات متداول:
۱. اعمال بین‌الهلالین چیست؟
اعمال بین‌الهلالین به عبادات و دعاهای مستحب گفته می‌شود که در فاصله بین دو هلال ماه قمری (از ابتدای یک ماه تا آغاز ماه بعد) انجام می‌گیرند.
۲. چه دعاهایی برای آغاز ماه قمری توصیه شده است؟
دعای رؤیت هلال، نماز اول ماه، و ذکرهایی مانند “حسبنا الله و نعم الوکیل” از دعاهای مهم در آغاز ماه هستند.
۳. آیا بین‌الهلالین اعمال خاصی دارد یا فقط تکرار اعمال عمومی ماه است؟
اگرچه نام مشخصی در منابع برای “اعمال بین‌الهلالین” ذکر نشده، اما بسیاری از اعمال مستحب ماهانه را می‌توان در این بازه زمانی انجام داد، مانند نمازهای نافله، دعاهای روزانه، روزه‌های مستحب، و اعمال ایام‌البیض.
۴. منابع معتبر اعمال بین‌الهلالین کدام‌اند؟
کتاب‌های مفاتیح‌الجنان، اقبال‌الاعمال، و بحارالانوار از منابع اصلی هستند.
۵. چه اعمالی در شب اول و شب آخر ماه قمری توصیه شده؟
نماز مخصوص اول ماه، دعای رؤیت هلال، و دعای وداع با ماه از جمله اعمال مستحب این شب‌ها هستند.
